Γιάννης Ρίτσος: ο ποιητής των εργατικών αγώνων

Είκοσι χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από το θάνατο του μεγάλου «ποιητή της Ρωμιοσύνης» Γιάννη Ρίτσου (1909 - 1990).

Έζησε μια ζωή σπάνια: ασκητική και λυρική συνάμα, ερωτική και βαθιά πολιτική. Παρακολουθούμε μια επιτόπια αναδρομή στα παιδικά χρόνια στη Μονεμβασιά (γεννήθηκε την Πρωτομαγιά του 1909), όπου η αθωότητα έληξε πρόωρα όταν κατέρρευσε οικονομικά η αρχοντική του οικογένεια, για να ακολουθήσει ο θάνατος της μητέρας του και του μεγάλου αδελφού του από φυματίωση.

Σε ηλικία μόλις 18 ετών προσβάλλεται και ο ίδιος από φυματίωση και νοσηλεύεται ως άπορος σε διάφορα σανατόρια. Ο πατέρας και η μικρή αδελφή του εγκλείονται στο Δαφνί με ψυχικές διαταραχές. Μέσα σε αυτό το κλίμα του ζόφου δημιουργεί ακατάπαυστα και αντιπαλεύει τον θάνατο, ενώ δηλώνει με τις πράξεις του ενεργός πολίτης. Κατά τη γερμανική κατοχή μετέχει στην Εθνική Αντίσταση, πράγμα που του στοιχίζει κατόπιν εξορίες στο Κοντοπούλι της Λήμνου, στη Μακρόνησο και στον Αϊ-Στράτη. Δεύτερη σειρά εξοριών έρχεται με την απριλιανή χούντα (Γυάρος, Παρθένι Λέρου και κατ' οίκον περιορισμός στη Σάμο, στο σπίτι της συζύγου του).

Οι μνήμες από τη ζωή του ποιητή της Ρωμιοσύνης ξεδιπλώνονται με ποιητικό λόγο συνοψίζοντας μια ζωή φτώχειας, βιοποριστικού μόχθου, κομμουνιστικής ιδεολογίας, εξορίας, αγάπης και Τέχνης. Το αυτοβιογραφικό ντοκιμαντέρ είναι το ξεχωριστό επίτευγμα του δημιουργικού «δίδυμου» Γιώργου και Ηρώς Σγουράκη. Γυρίστηκε το 1984, με τον Ρίτσο να αυτοβιογραφείται στους τόπους όπου έζησε καθώς και στις εξορίες.

Ένα σύντομο βιογραφικό

Γεννήθηκε στη Μονεμβάσια την Πρωτομαγιά του 1909 και πέθανε στην Αθήνα το Νοέμβριο του 1990, αφήνοντας πίσω του πάνω από εκατό ποιητικές συλλογές και συνθέσεις, εννέα πεζογραφήματα, τέσσερα θεατρικά, πολλές μεταφράσεις, και χρονογραφήματα καθώς και 50 ανέκδοτες συλλογές ποιημάτων.

Ήταν γιος κτηματία που ξέπεσε οικονομικά. Νέος ήρθε στην Αθήνα όπου πέρασε δύσκολα χρόνια γεμάτα στερήσεις και κακουχίες. Μόλις τέλειωσε τις εγκύκλιες σπουδές του γράφτηκε στη σχολή χορού Μοριάνοβ και για ένα διάστημα συμμετείχε σαν χορευτής στη Λυρική Σκηνή. Η από τις στερήσεις κλονισμένη υγεία του τον ανάγκασε να αφήσει το χορό και να ασχοληθεί μονάχα με την ποίηση, ενώ για τα προς το ζην εργαζόταν σε διάφορους εκδοτικούς οίκους.

Το 1921 άρχισε να συνεργάζεται με τη «Διάπλαση των Παίδων». Συνεισέφερε επίσης ποιήματα στο φιλολογικό παράρτημα της «Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας» του Πυρσού. Το 1934 εκδόθηκε η πρώτη ποιητική συλλογή του με τίτλο «Τρακτέρ», ενώ ξεκίνησε να δημοσιεύει στο «Ριζοσπάστη» τη στήλη «Γράμματα για το Μέτωπο». Την ίδια χρονιά γίνεται μέλος του ΚΚΕ στο οποίο παρέμεινε πιστός μέχρι το θάνατό του. Το 1935 κυκλοφορούν οι «Πυραμίδες», το 1936 ο «Επιτάφιος» και το 1937 «Το τραγούδι της αδελφής μου». Το 1956 λαμβάνει το Α´ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη «Σονάτα του Σεληνόφωτος», ενώ ακολουθούν λαμπρά έργα όπως η «Ρωμιοσύνη», τα «Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας», ο «Ύμνος και θρήνος για την Κύπρο», η «Η Κυρά των Αμπελιών», κ.α.

Ο Γιάννης Ρίτσος γράφει ασταμάτητα και η αναγνώριση έρχεται η μία μετά την άλλη. Τα έργα του μεταφράζονται σε πολλές ξένες γλώσσες και ο Ρίτσος γίνεται ευρύτερα γνωστός. Το 1968 προτάθηκε για το βραβείο Νόμπελ ενώ έλαβε πλήθος διεθνών βραβείων. Ενδεικτικά: «Μέγα διεθνές βραβείο ποίησης» (Βέλγιο, 1972), διεθνές βραβείο «Γκεόργκι Δημητρώφ». (Βουλγαρία, 1975), μέγα βραβείο ποίησης «Αλφρέ ντε Βινύ» (Γαλλία, 1975), διεθνές βραβείο «Αἴτνα-Ταορμίνα» (Ἰταλία, 1976), «βραβείο Λένιν για την ειρήνη» (ΕΣΣΔ, 1977), διεθνές βραβείο «Μποντέλο» (1978).

Ο Γάλλος ποιητής Αραγκόν θα πει ότι ο Ρίτσος είναι ο μεγαλύτερος ποιητής του αιώνα, ενώ ο Χιλιανός Νερούντα τη στιγμή της βράβευσης του με το Νόμπελ θα πει ότι ο Ρίτσος είναι καλύτερος από αυτόν.

Ο Γιάννης Ρίτσος φυλακίστηκε, εξορίστηκε και εκτοπίστηκε πολλές φορές για τα πολιτικά του πιστεύω. Συγκεκριμένα συλλαμβάνεται τον Ιούλιο του 1948 και εξορίζεται στη Λήμνο, κατόπιν στη Μακρόνησο (Μάης 1949) και το 1950 στον Άι Στράτη. Τον Αύγουστο του 1952, αφήνεται τελικά ελεύθερος και γίνεται μέλος της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς, αφού, το Κομμουνιστικό Κόμμα είχε τεθεί εκτός νόμου.

Ο λαός σε όποια πολιτική παράταξη κι αν ανήκει δεν μπορεί να μείνει ασυγκίνητος από το έργο του Ρίτσου. Ο ποιητής μιλάει για ειρήνη, για κοινωνική δικαιοσύνη, για ανθρωπιά. Δεν μπορεί παρά να συγκινεί και να συγκινείται...

Οι μεγάλοι αγώνες μέσα από το έργο του

Τεράστιο και σημαντικό το έργο του. Ο Μίκης Θεοδωράκης είχε πει «Δεν χρειάζεται να αναφερθώ στην απέραντη εκτίμηση, στον θαυμασμό και στην αγάπη που τρέφω για τον Γιάννη Ρίτσο. Ο Ρίτσος μας δίδαξε ότι η μεγάλη ποίηση και οι μεγάλοι ποιητές μπορούν να ταυτιστούν με τη ζωή του πολίτη. Ο «Επιτάφιος» συνδέθηκε με τους εργατικούς αγώνες του λαού, η «Ρωμιοσύνη» με την εθνική αντίσταση, τα «Λιανοτράγουδα» με τους αγώνες κατά της δικτατορίας. Εγώ πρόσφερα απλώς το «όπλο» για να σπάσουμε τα τείχη της μπουρζουαζίας και να μπούμε σε κάθε σπίτι. Ήταν από μέρους μου μια ηθελημένη επαναστατική πράξη, με στόχο να δοθεί ένα άλλο νόημα στο τραγούδι, αλλά και μια ελπίδα στο λαό. Τελικά, επηρεάσαμε και την αισθητική του, ενώ η επικοινωνία της τέχνης με το λαό όχι μόνο επετεύχθη, αλλά πήρε αργότερα διαστάσεις ανέλπιστες...».

πηγή: tvxs.gr