Ο κέλτικος τίγρης και το ευρωμαστίγιο

του Πέτρου Παπακωνσταντίνου

«Ενα μοντέλο που θεωρώ ότι είναι πολύ κατάλληλο για να το μελετήσει κάποιος στα ελληνικά πλαίσια, είναι αυτό της Ιρλανδίας». Τάδε έφη σε εκδήλωση του ΙΟΒΕ, τον Απρίλιο του 2006, ο Γ. Αλογοσκούφης. Σε μικρή απόσταση από τον τότε υπουργό Οικονομικών της Νέας Δημοκρατίας, ο Γ. Παπανδρέου τασσόταν, σε συνέδριο του Economist, υπέρ ενός υβρίδιου Σουηδίας και Ιρλανδίας. Ηταν η εποχή που ο κόσμος εκστασιαζόταν με τις επιτυχίες του «κέλτικου τίγρη», ο οποίος πρόβαλλε περίπου ως η καινούργια εθνική φαντασίωση της μετα-ολυμπιακής Ελλάδας.

Η αλήθεια είναι ότι η χώρα, που επί ενάμιση αιώνα μαστιζόταν από λιμούς, βρέθηκε να απολαμβάνει «κινεζικών» ρυθμών ανάπτυξη, που έφταναν και το 8%. Είχε προηγηθεί μια αναδιάρθρωση ενώπιον της οποίας θα ωχριούσε ακόμη και ο Θατσερισμός της Γηραιάς Αλβιώνος: Υπό τη δαμόκλειο σπάθη της ανεργίας, οι εργαζόμενοι αναγκάστηκαν να υπομείνουν ακρωτηριασμούς των πραγματικών μισθών. Η ασφαλιστική κάλυψη μεταβιβάστηκε στους ώμους των εργαζομένων, οι οποίοι πλήρωναν για τις σχετικές εισφορές το 15% έως και 30% του μισθού τους, ενώ οι εργοδότες κατέβαλλαν μόλις το 10,75%. Οι κρατικές δαπάνες συρρικνώθηκαν στο γλίσχρο 36% του ΑΕΠ (56% στην Ελλάδα) ενώ η φορολογία των επιχειρήσεων ήταν η μικρότερη στην Ευρώπη – μόλις 12%. Ολα αυτά, για να μπορέσει να γοητεύσει η Ιρλανδία τα επενδυτικά κεφάλαια, κυρίως της Αμερικής. Μ’ αυτά και μ’ αυτά, μας προέκυψε το περίφημο «ιρλανδικό θαύμα». Οπως συμβαίνει, ωστόσο, με όλα τα θαύματα, το περί ου ο λόγος είχε ημερομηνία λήξης. Ο σεισμός που γκρέμισε τη Lehman Brothers προκάλεσε τσουνάμι στον Ατλαντικό, που έπληξε σκληρά τη νησιωτική χώρα. Η ιρλανδική αγορά ακινήτων αποδείχθηκε εξίσου «φούσκα» με την αμερικανική και οι τράπεζες δηλητηριάστηκαν από τα τοξικά παράγωγα. Το καλό κράτος ήρθε βέβαια να τις «εθνικοποιήσει», δηλαδή να τις σώσει με χρήματα των φορολογουμένων. Μόνο η Αγγλο-ιρλανδική τράπεζα καταβρόχθιζε 35 δισ. κρατικής βοήθειας, ποσό που αντιστοιχεί στο απίστευτο 22% του ΑΕΠ.

Φυσικά, ο λογαριασμός εστάλη στους κοινωνικά αδύνατους. Το «ιρλανδικό μοντέλο» έγινε και πάλι παράδειγμα προς μίμηση, αυτή τη φορά όχι ως χρυσοτόκος όρνιθα, αλλά ως προκρούστεια κλίνη: Η Ιρλανδία ήταν η πρώτη χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης που εφάρμοσε δρακόντεια λιτότητα με τον απίθανο στόχο να μειώσει το έλλειμμα από 14% σε 3% μέχρι το 2014. Ηδη τον Δεκέμβριο του 2009, ο κ. Τρισέ παρακινούσε τον κ. Παπανδρέου να μιμηθεί το ιρλανδικό παράδειγμα: «Η Ελλάδα έχει στη διάθεσή της ένα αποτελεσματικό πρότυπο, εκείνο της Ιρλανδίας», δήλωσε και δεν άργησε να πείσει τον Ελληνα πρωθυπουργό.

Στο μεταξύ, οι Ιρλανδοί ανέβαιναν τη δική τους οδό του μαρτυρίου. Μισθοί και επιδόματα σφαγιάστηκαν. Η ανεργία τριπλασιάστηκε. Τα καλύτερα νεανικά μυαλά ξενιτεύτηκαν. «Οι πολιτικές ελίτ συμπεριφέρονται σαν τους ιερείς αρχαίων θρησκειών, που απαιτούσαν ανθρωποθυσίες προς κατευνασμό αόρατων θεών, των θεών των αγορών ομολόγων», έγραφε ο νομπελίστας Πολ Κρούγκμαν. Προσωρινά τα κατάφεραν, καθώς η Ιρλανδία βγήκε από την ύφεση και αναπτυσσόταν στο πρώτο τρίμηνο του 2010 με ρυθμό 2,2%. Ο αγώνας τώρα δικαιώνεται.

Ομως, για σταθείτε, τι έγινε ξαφνικά και αόρατοι θεοί ξαναθύμωσαν; Ποια άδικη μοίρα καταδίκασε αυτόν τον υποδειγματικό μαθητή, αυτόν τον υπάκουο τίγρη του τσίρκου, που υπομένει αγόγγυστα το μαστίγιο του κ. Τρισέ, να βυθιστεί σε μια δεύτερη ύφεση, με την παραγωγή να συρρικνώνεται ξαφνικά, τα spreads να εκτινάσσονται στα ουράνια και το έδαφος να υποχωρεί κάτω από τα πόδια του άμοιρου τίγρη, καταδικάζοντάς τον στην καταπακτή του ΔΝΤ;

«Ο λόγος είναι απλός», έγραφε ο Λάρι Ελιοτ στον Guardian, κάνοντας λόγο για το προβλέψιμο τίμημα της λιτότητας: «Η Ιρλανδία βρίσκεται επικίνδυνα κοντά στο να εγκλωβιστεί σε κατάσταση μόνιμης ύφεσης και αποπληθωρισμού, με μόνη διέξοδο τη χρεοκοπία». Οπως όλοι οι δογματικοί, οι θιασώτες των μνημονίων και της λιτότητας, πετυχαίνουν αυτό ακριβώς που υποτίθεται ότι πάσχιζαν να αποτρέψουν – την οικονομική και εθνική χρεοκοπία. Η Ιρλανδία της διπλής ύφεσης έγινε όντως παράδειγμα οικουμενικής σημασίας – αλλά πόσο διαφορετικό από αυτό που διαλαλούσαν οι θαυμαστές του περίφημου «ιρλανδικού μοντέλου»...