Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον αραβικό κόσμο

του Πέτρου Παπακωνσταντίνου

Μια νέα Μέση Ανατολή αναδύεται όχι μέσα από τις κάνες των αμερικανικών τανκς, αλλά από τις φωτιές και τα οδοφράγματα των αραβικών δρόμων

Μπορεί τα μεγάλα συλλαλητήρια της Παρασκευής στο Κάιρο και στα άλλα αστικά κέντρα της Αιγύπτου να μη σήμαναν την ημέρα της αποχώρησης του Χόσνι Μουμπάρακ, όπως το ήθελε η δημοκρατική αντιπολίτευση. Δεν υπάρχει αμφιβολία όμως ότι ύστερα από τα δραματικά γεγονότα που εκτυλίχθηκαν με κινηματογραφική ταχύτητα το τελευταίο τετραήμερο -συγκεντρώσεις εκατομμυρίων ανθρώπων εναντίον του καθεστώτος την Τρίτη, ελιγμός Μουμπάρακ περί αποχώρησης τον Σεπτέμβριο, όργιο καταστολής παραστρατιωτικών του καθεστώτος και εγκληματικών στοιχείων εναντίον της αντιπολίτευσης και εκπροσώπων του διεθνούς Τύπου την Τετάρτη και την Πέμπτη, νέα έκρηξη του δημοκρατικού κινήματος την Παρασκευή- τίποτα πλέον δεν μπορεί να είναι όπως πριν. Μια νέα Αίγυπτος και ευρύτερα μια νέα Μέση Ανατολή αναδύονται μέσα από τους καπνούς και τις φλόγες των αραβικών δρόμων.

Το τελευταίο στρατήγημα του καθεστώτος Μουμπάρακ ήταν να κάνει ένα βήμα πίσω και δύο εμπρός: το βήμα πίσω ήταν η δέσμευση ότι θα αποχωρήσει από την εξουσία αφού δρομολογήσει τη διαδοχή με τους δικούς του όρους. Τα δύο βήματα εμπρός ήταν αφενός να αφήσει να καταρρεύσει κάθε στοιχείο δημόσιας τάξης (η αστυνομία έχει εξαφανιστεί εδώ και πέντε ημέρες από τους δρόμους, αφήνοντας ανοιχτό το έδαφος στο έγκλημα και τις λεηλασίες), αφετέρου να εξαπολύσει τα πιο εγκληματικά στοιχεία του καθεστώτος εναντίον της αντιπολίτευσης, στη θρυλική πλέον πλατεία Ταχρίρ. Στόχος αυτής της τακτικής ήταν να διασπάσει την αντιπολίτευση και να απομακρύνει από αυτήν τη συνήθως σιωπηλή -αλλά πρόσφατα αφυπνισμένη- κοινωνική πλειοψηφία, που ποθεί την αλλαγή αλλά φοβάται το χάος και την ανομία.

Ολα δείχνουν ότι ο ελιγμός του Μουμπάρακ απέτυχε. Αφού κέρδισε τη μάχη της πλατείας Ταχρίρ, η αντιπολίτευση κατέκλυσε και πάλι τους δρόμους με 150.000 διαδηλωτές, ενώ οι αντισυγκεντρώσεις του καθεστώτος δεν ξεπερνούσαν τους 3.000. Εντυπωσιακό γεγονός υπήρξε η παρουσία στην πλατεία Ταχρίρ του γενικού γραμματέα του Αραβικού Συνδέσμου και πρώην υπουργού Εξωτερικών Αμρε Μούσα, όπως και του... υπουργού Αμυνας της χώρας! Η τελευταία σηματοδοτεί τον ενισχυμένο ρόλο του στρατού, ο οποίος προβάλλει ως η μόνη στιβαρή δύναμη ενός κράτους που κλονίζεται, μια δύναμη που μπορεί να διαλέγεται και με τα δύο στρατόπεδα ώστε να εξασφαλίσει μια συντεταγμένη μεταπολίτευση.

Σε κάθε περίπτωση, οι δέκα ημέρες που ξεκίνησαν από την έκρηξη της «επανάστασης της 25ης Ιανουαρίου» έφεραν τόσες κατακλυσμιαίες αλλαγές στην Αίγυπτο και σε όλο τον αραβικό κόσμο (τα καθεστώτα της Ιορδανίας και της Υεμένης φαίνεται ότι είναι τα επόμενα κομμάτια του ντόμινο που θα πέσουν) όσες δεν έφεραν δεκαετίες ολόκληρες φαινομενικής πολιτικής ακινησίας. Στην πλατεία Ταχρίρ βλέπει κανείς να ανεβαίνουν διαδοχικά στο βήμα -ένα είδος αραβικού Χάιντ Παρκ- κοστουμαρισμένοι εκπρόσωποι της κοσμικής αστικής αντιπολίτευσης, εργάτες κλωστοϋφαντουργίας από τη βιομηχανική πόλη Μαλχάλα αλ Κούμπα με τις άγριες απεργίες, φοιτητές που εμπνέονται από τον Γκεβάρα, νασερικοί που θέλουν να ακυρωθεί η συνθήκη ειρήνης με το Ισραήλ, Αδελφοί Μουσουλμάνοι που εμπνέονται περισσότερο από τον Ερντογάν και λιγότερο από τους φονταμενταλιστές, απλός κόσμος που καταθέτει τον αυθορμητισμό, τα όνειρα και τις αυταπάτες του. «Είναι μια δεύτερη αραβική επανάσταση, ύστερα από εκείνη του 1952 με τον Νάσερ», μου λέει η 38χρονη δικηγόρος Ουάφα Ατια.

Ανάγκα και θεοί πείθονται. Στις 25 Ιανουαρίου, η Χίλαρι Κλίντον παρέμενε πεπεισμένη ότι «η Αίγυπτος έχει σταθερή κυβέρνηση». Την Πέμπτη το βράδυ καταδίκασε με τον πιο έντονο τρόπο το λιντσάρισμα και τον εκφοβισμό των δημοσιογράφων, ενώ ο Μπαράκ Ομπάμα απαιτούσε να φύγει από την εξουσία μια ώρα αρχύτερα. Το Ισραήλ, που μέχρι χθες εμφανιζόταν ως «η μόνη Δημοκρατία της Μέσης Ανατολής», ήταν ο πιο πιστός υποστηρικτής του απολυταρχικού καθεστώτος που ψυχορραγούσε, έντρομο βλέπει ότι η δημοκρατία στη Μέση Ανατολή έφερε ήδη τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο και απειλεί να φέρει τους Αδελφούς Μουσουλμάνους στην Αίγυπτο.

Είναι βάσιμος ο κίνδυνος να εκφυλισθεί η δημοκρατική Αίγυπτος σε ένα σουνιτικό Ιράν; Η απάντηση είναι σαφέστατα όχι. Πρώτα απ’ όλα, οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι δεν έχουν συνδεθεί με τους μεγάλους εθνικοαπελευθερωτικούς και κοινωνικούς αγώνες των Αιγυπτίων - είχαν αντιταχθεί στον «άθεο σοσιαλισμό» του Νάσερ και είχαν έρθει αντιμέτωποι με τις προηγούμενες μεγάλες κοινωνικές εξεγέρσεις για το ψωμί, το 1977. Γενικά, είναι πολύ πιο μετριοπαθείς από ό, τι πιστεύεται στη Δύση - αν και υπάρχει ένας σκληρός, φονταμενταλιστικός πυρήνας στο εσωτερικό τους.

Σε κάθε περίπτωση, δεν ελέγχουν το μαζικό, δημοκρατικό κίνημα της αφυπνισμένης Αιγύπτου, όπως δεν το ελέγχει κανείς άλλος - ούτε ο απόμακρος για τον απλό Αιγύπτιο Μπαραντέι ούτε η αστική αντιπολίτευση των νομικών ούτε οι νασερικοί ή οι κομμουνιστές. Ο μεγάλος πρωταγωνιστής της «Επανάστασης της 25ης Ιανουαρίου» είναι το ανώνυμο πλήθος, η νεολαία που ζητεί δουλειές και αξιοπρέπεια, οι γυναίκες που χειραφετούνται στα οδοφράγματα, αυτό το μεγάλο, απρόβλεπτο πλήθος που αλλάζει την Αίγυπτο και τον αραβικό κόσμο. 

πηγή: Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ