Η Αραβία στις φλόγες

του Γιώργου Δελαστίκ

Βρυχώνται τα πλήθη του εξεγερμένου λαού σε όλες σχεδόν τις αραβικές χώρες. Τα αυταρχικά καθεστώτα όλης της Αραβίας, από το Μαρόκο στον Ατλαντικό ως το Μπαχρέιν στον Κόλπο, κλονίζονται. Οι τύραννοι τρέμουν βλέποντας ότι ο ένας μετά τον άλλον άρχισαν να καταρρέουν. Ο Μπεν Αλί στην Τυνησία και ο Χόσνι Μουμπάρακ στην Αίγυπτο αποτελούν ήδη παρελθόν, ενώ πολλοί από τους υπόλοιπους ομολόγους τους δεν αισθάνονται καθόλου καλά. Είναι προφανές ότι το σύστημα διακυβέρνησης των αραβικών κρατών έχει περιέλθει σε βαθύτατη κρίση. Εχει εξαντλήσει τις δυνατότητές του - με εξαίρεση ίσως τις πετρομοναρχίες του Κόλπου. Τα εκφυλισμένα καθεστώτα της αντιαποικιακής εποχής, προ μισού αιώνα, έχουν χάσει τη νομιμοποίησή τους στη συνείδηση των λαών τους. Το κοινωνικό πρόβλημα είναι η πρωταρχική αιτία των ανατροπών που συντελούνται. Τα αραβικά καθεστώτα αδυνατούν πλέον να εξασφαλίσουν εργασία και αξιοπρεπή διαβίωση στον όλο και πιο μορφωμένο, ιδιαιτέρως νεανικό πληθυσμό τους. Η όλο και συχνότερη προσφυγή των τυράννων στην καταστολή για να ελέγξουν την κατάσταση οξύνει αναπότρεπτα το θέμα της έλλειψης δημοκρατικών ελευθεριών, αναδεικνύοντας τον ολοκληρωτισμό των καθεστώτων αυτών.

Το πολιτικό Ισλάμ έχασε τον πόλεμο για τις συνειδήσεις των αραβικών μαζών. Σε αντίθεση με την προηγούμενη δεκαπενταετία, όταν οι μορφωμένοι νέοι Αραβες, απογοητευμένοι τόσο από τις σοσιαλίζουσες όσο και από τις επιθετικές καπιταλιστικές θεωρίες της Δύσης, αναζήτησαν διεξόδους στο πολιτικό Ισλάμ, το οποίο εμπλούτισαν με σύγχρονα κοινωνικά χαρακτηριστικά, οι σημερινοί Αραβες νέοι είναι πιο επιφυλακτικοί απέναντι στο πολιτικό Ισλάμ. Δεν δελεάζονται τόσο από τα μηνύματά του, όπως έδειξαν οι εξεγέρσεις στην Τυνησία και την Αίγυπτο.

Ανοίγει το πολιτικό παιχνίδι στην Αραβία η σημαντικότατη εξέλιξη της υποχώρησης της επιρροής του πολιτικού Ισλάμ. Μειώνεται ο κίνδυνος να εγκλωβιστεί όλη η κοινωνική διαμαρτυρία και όλος ο κοινωνικός ριζοσπαστισμός σε ένα νέο δογματικό, άρα εκ φύσεως ολοκληρωτικό πλαίσιο, αυτό του πολιτικού Ισλάμ. Αυτό δεν σημαίνει φυσικά ότι και το πολιτικό Ισλάμ δεν θα κερδίσει τη θέση που δικαιούται σε ένα δημοκρατικό σύστημα, όπως άλλωστε δείχνουν τα παραδείγματα της Χεζμπολάχ στον Λίβανο ή της Χαμάς στην Παλαιστίνη. Ταυτόχρονα όμως θα υπάρχουν και οι θρησκευτικές πολιτικές δυνάμεις που θα διεκδικούν την εκπροσώπηση τμημάτων των ψηφοφόρων.

Τα αυταρχικά καθεστώτα αποδείχθηκε ότι αποτελούν όχι προπύργια ανάσχεσης των ισλαμιστών, όπως ισχυρίζονταν προς τις ΗΠΑ και την ΕΕ, αλλά αντιθέτως καθοριστικό παράγοντα αντικειμενικής ενίσχυσης των ισλαμιστικών κινημάτων, αφού απέκλειαν κάθε άλλη αντιπολιτευ-τική πολιτική δύναμη. Οι βίαιες μέθοδοι καταστολής που χρησιμοποιούν αυτά τα καθεστώτα είναι άλλωστε σημαντικός παράγοντας ριζοσπαστικοποίησης ατόμων, ομάδων και πολιτικών δυνάμεων που αρχικά δεν ζητούσαν παρά μόνο μεταρρυθμίσεις.

«Θάνατος στον Χαλίφα!» φώναζαν την Πέμπτη στο Μπαχρέιν τα πλήθη αναφερόμενα στον βασιλιά Χαμάντ μπιν Ισά αλ-Χαλίφα, μετά την άνανδρη σφαγή των διαδηλωτών από τις κτηνώδεις μισθοφορικές αστυνομικές δυνάμεις του μονάρχη. Οι ίδιοι διαδηλωτές μία ημέρα νωρίτερα και παρά την ύπαρξη δύο νεκρών διαδηλωτών από αστυνομικές σφαίρες, τάσσονταν αναφανδόν υπέρ της μοναρχίας και ζητούσαν απλώς ενίσχυση των συνταγματικών πτυχών της. Η στάση του καθεστώτος ριζοσπαστικοποίησε σε μια μέρα τις θέσεις τους.

Τι θα κάνουν οι ΗΠΑ χωρίς Αραβες τυράννους; Ολοι αυτοί οι τύραννοι που κινδυνεύουν είναι σύμμαχοί τους - με μοναδική σχετική εξαίρεση τον Καντάφι της Λιβύης, ο οποίος όμως και αυτός έχει συμβιβαστεί με τους Αμερικανούς και τους Ευρωπαίους τα τελευταία χρόνια, εγκαταλείποντας κάθε ίχνος του ριζοσπαστικού παρελθόντος του. Το δίλημμα για την Ουάσιγκτον είναι πολύ μεγάλο: να συνεχίσει να υποστηρίζει τους ξοφλημένους δικτάτορες ή να τους «πουλήσει» πολιτικά, τασσόμενη υπέρ της ανατροπής τους;

Αδηλο τι θα προκύψει από τις αραβικές εξεγέρσεις. Καθεστώτα χειρίσιμα, ριζοσπαστικά ή μήπως ίδια με τα προηγούμενα, απλώς χωρίς τους παλιούς δικτάτορες; Η αβεβαιότητα αυτή ταλανίζει τους Αμερικανούς. Μέχρι να φανεί ότι οι αλλαγές είναι ακίνδυνες για τις ΗΠΑ, ο Ομπάμα θα ταλαντεύεται.