Η εποχή των εξεγέρσεων

του Παναγιώτη Σωτήρη

Οι εικόνες από την εξεγερμένη Βόρεια Αφρική, την Αίγυπτο, τον Αραβικό κόσμο πλημμυρίζουν τα δελτία ειδήσεων τους τελευταίους μήνες. Μαζικές διαδηλώσεις, αδυναμία της κρατικής καταστολής να αποτρέψει τις κινητοποιήσεις ή να τις ελέγξει, δικτάτορες που αναγκάζονται να αποχωρήσουν ταπεινωτικά από το προσκήνιο, υποκύπτοντας στη λαϊκή οργή. Σε πείσμα μιας μυθολογίας περί του όχλου, όλοι, από τους ηγέτες της Δύσης έως τους αναλυτές των ΜΜΕ, αναγκάζονται να παραδεχτούν ότι πρόκειται για μαζικές εξεγέρσεις, έναρθρες, συνειδητές και με αιτήματα που αφορούν τον πυρήνα των σχέσεων καταπίεσης σε αυτές τις χώρες.

Οι εξεγέρσεις αυτές αποτελούν την υπενθύμιση για μια αλήθεια που οι περισσότερες κυβερνήσεις τείνουν να αγνοούν. Όταν η οργή και η αγανάκτηση σωρεύεται και παίρνει τη μορφή μαζικής εξέγερσης, τότε λίγα μπορούν να κάνουν τα αμιγώς κατασταλτικά μέτρα. Η συλλογική απόφαση αλλά και η συλλογική επινοητικότητα που επιδεικνύουν οι εξεγερμένοι σε τέτοιες περιπτώσεις μπορούν να τροποποιήσουν το συσχετισμό δύναμης υπέρ τους. Αυτό, όμως, είναι ακριβώς ό,τι απεύχεται ο ηγεμονικός σήμερα «υπαρκτός νεοφιλελευθερισμός», δηλαδή η αφύπνιση των λαϊκών μαζών και η άρνησή τους να υποκύψουν στον εξαναγκασμό της αγοράς και στη συμμόρφωση με εξουσίες που έχουν χάσει προ πολλού κάθε νομιμοποίηση.

Και ας μην βιαστεί να πει κάποιος ότι αυτές οι εξεγέρσεις είναι μακρινές ή ότι αφορούν άλλες κοινωνίες, με άλλα προβλήματα και εντάσεις. Οι λόγοι που οδηγούν σε αυτές είναι στην πραγματικότητα πιο οικείοι από ό,τι θέλουμε ίσως να πιστεύουμε: ένταση των κοινωνικών ανισοτήτων με τη μορφωμένη νεολαία να είναι αντιμέτωπη με συνθήκη παρατεταμένης ανεργίας και απαξίωσης, επιδείνωση της θέσης των λαϊκών στρωμάτων από την ευρύτερη παγκόσμια οικονομική κρίση, διεφθαρμένα και αυταρχικά πολιτικά συστήματα που δεν μπορούν πλέον να στηρίζονται στην ανοχή των υποτελών τάξεων.

Πόσο απέχει αυτή η εικόνα από την πραγματικότητα που αντιμετωπίζουμε και στην Ελλάδα; Και εδώ έχουμε μια μεγάλη όξυνση των κοινωνικών αντιθέσεων, που επιτείνεται από την προσπάθεια αναίρεσης κάθε συλλογικού δικαιώματος στο όνομα του Μνημονίου, μια τρομακτική εκτίναξη της ανεργίας που σήμερα συνεπάγεται την πραγματική απαξίωση μιας ολόκληρης γενιάς, και ένα πολιτικό σύστημα που κινείται με τη λογική του «αυτόματου πιλότου» των απαιτήσεων της Τρόικα και αδυνατεί να αποσπάσει οποιαδήποτε συναίνεση στις πολιτικές επιλογές του. Μόνο ακραίες εκδοχές πολιτικού στρουθοκαμηλισμού μπορούν να παραβλέψουν ότι όλα αυτά διαμορφώνουν συνθήκη εκρηκτική.

Στην πραγματικότητα η ελληνική κοινωνία έχει μπει σε μια φάση όπου η κοινωνική αντιπαράθεση μπορεί να πάρει και εξεγερσιακή μορφή. Όταν η ανυπακοή στα πανάκριβα διόδια και εισιτήρια από παραδειγματική χειρονομία γίνεται μαζική πρακτική, όταν όλες οι κλαδικές κινητοποιήσεις κλιμακώνονται γρήγορα προς την κατεύθυνση της απεργίας διαρκείας, όταν στρώματα όπως οι γιατροί προχωρούν σε καταλήψεις Υπουργείων και θεωρούν συμμάχους τους άλλους απεργούς, όταν στην Κερατέα διεξάγεται, εδώ και εβδομάδες, ένας πραγματικός πόλεμος με τις δυνάμεις καταστολής, όταν αυθόρμητα στις διαδηλώσεις τα συνθήματα που παραπέμπουν σε άτακτη φυγή της κυβέρνησης έχουν μεγαλύτερη απήχηση από τα συγκεκριμένα αιτήματα των κλάδων, γίνεται σαφές ότι έχουμε περάσει σε μια φάση κλιμάκωσης χωρίς προηγούμενο των κοινωνικών συγκρούσεων.

Όσοι μιλούν για κρούσματα μειοψηφικής ανομίας ή αναζητούν την υποτιθέμενη «σιωπηλή πλειοψηφία» που θα αγκαλιάσει την κυβερνητική προσπάθεια, απλώς εθελοτυφλούν. Αργά ή γρήγορα οι δρόμοι θα μιλήσουν. Και το μήνυμά τους δύσκολα θα μπορεί να το παραβλέψει κανείς. Η εποχή των εξεγέρσεων είναι η εποχή της ελπίδας. 

πηγή: Αριστερό Βήμα