Η λάσπη του παρόντος

του Θανάση Σκαμνάκη

 

Το Γιαροσλάβ βρίσκεται περίπου 200 χιλιόμετρα από τη Μόσχα και ανήκει στο δαχτυλίδι των πόλεων που δημιούργησαν πριν ακριβώς χίλια χρόνια οι τσάροι γύρω από την πρωτεύουσα τους, ώστε να λειτουργούν ως αμυντικό τείχος απέναντι στους επιδρομείς. Η πόλη, χτισμένη εκεί που ο Βόλγας κάνει τις υπέροχες κορδέλες του, υπήρξε πάντα ένα ευνοημένο μέρος. Το μακρινό πλέον 1960 οι κάτοικοι της συγκεντρώθηκαν κι αποφάσισαν να στείλουν ένα μήνυμα προς το μέλλον. Συνέταξαν ένα γράμμα με παραλήπτες τους μετά πενήντα χρόνια κατοίκους της πόλης, για να διαβαστεί τις ημέρες που η πόλη θα γιορτάζει τα χίλια χρόνια της. Τον Αύγουστο που πέρασε οι τωρινοί κάτοικοι μαζεύτηκαν στο μουσείο «Cosmos» για να ανοίξουν τη μεταλλική κάψουλα, μακέτα του πρώτου τεχνητού δορυφόρου της γης που οι σοβιετικοί είχαν στείλει στο διάστημα, όπου είχαν τοποθετήσει οι προκάτοχοί τους το γράμμα και να το διαβάσουν, να μάθουν τι σκέφτονταν και τι έλπιζαν οι τοτινοί.
Η δεκαετία του 60 που ανέτελλε ήταν δύσκολη, αλλά τα σκληρά είχαν περάσει. Αισιοδοξία και ελπίδα κυριαρχούσε. Η οικοδόμηση του σοσιαλισμού στη Σοβιετική Ένωση και η προοπτική της κομμουνιστικής κοινωνίας έπαιρναν υπόσταση και χρώμα, όπως περίπου το είχαν φανταστεί οι ποιητές. Οι δυσκολίες υπήρχαν αλλά η αισιοδοξία ήταν πιο ισχυρή. Κι έτσι οι κάτοικοι του Γιαροσλάβ είχαν κάθε λόγο να φαντάζονται πως μετά πενήντα χρόνια οι άνθρωποι θα ζουν σε μια ευτυχισμένη κομμουνιστική κοινωνία. Αυτό και έγραφαν στο γράμμα τους εκφράζοντας το θαυμασμό και τη ζήλια τους για εκείνους που θα ζουν «σε μια ελεύθερη κομμουνιστική κοινωνία όπου ο καθένας είναι ευτυχισμένος και δημιουργικός σε μια κοινωνία όπου δεν υπάρχουν χρήματα και μαγαζιά… Θυμηθείτε, γράφουν, εμάς που ζήσαμε την εποχή της οικοδόμησης μιας κομμουνιστικής κοινωνίας και αγωνιστήκαμε για το θρίαμβό της».
Οι τωρινοί κάτοικοι, όπως αναφέρουν τα πρακτορεία διάβασαν πολύ συγκινημένοι το γράμμα και αποφάσισαν να γράψουν κι αυτοί ένα δικό τους, όπως τους παρότρυναν οι προκάτοχοι, και να λένε τις δικές τους ελπίδες και προβλέψεις. Τι έγραψαν δεν μάθαμε. Ούτε τα πρακτορεία περιγράφουν τις πικρές ή τις ειρωνικές σκέψεις που πέρασαν από τους ακροατές, όταν διάβασαν εκείνο το γράμμα του 1960. Καθώς ο κομμουνισμός, όπως ξέρουν πλέον οι κάτοικοι του Γιαροσλάβ και του πλανήτη, δεν οικοδομήθηκε, τα μαγαζιά δεν καταργήθηκαν και το χρήμα έγινε ο θεός της καθημερινής ζωής.
Μάλλον δεν θα νοιώσανε πως δικαιώθηκε ο ποιητής που από το 1917 οραματιζόταν πως «Θάχουνε πάρει τα χωριά το βάρος τους από άνοιξη αρωματισμένη./ Η κάθε πολιτεία το δίχως άλλο θάναι φωταγωγημένη./ Τα πάντα θάναι ένα τραγούδι μιας χαρούμενης φαμίλιας που τα μάγουλα της λάμπουν». (Βλαντμίρ Μαγιακόφσκυ, «Ο άνθρωπος»). Και ασφαλώς ως ζοφερή παρότρυνση από το παρελθόν θα διαβάσουν τον τίτλο του ποιήματός του «Ξελασπώστε το μέλλον», αν και δεν το έγραφε με τέτοιο νόημα οι ποιητής.