Μετά τα κάγκελα, φράχτες παντού

της Μαριάννας Τζιαντζή

Μια από τις πρώτες ειδήσεις του 2011 ήταν η εξαγγελία του υπουργού Προστασίας του Πολίτη για τον χερσαίο φράχτη που θα υψωθεί στα χερσαία σύνορα της Ελλάδας με την Τουρκία. Θα είναι μια ελαφριά κατασκευή, μήκους 12,5 χλμ. και ύψους 3 μ., φτιαγμένη από συρματόπλεγμα και σιδερένιους πασσάλους και εφοδιασμένη με θερμικές κάμερες και ανιχνευτές κίνησης που θα ειδοποιούν αν κάποιο ζωντανό πλάσμα επιχειρήσει να ζυγώσει. Καμία σχέση με τα βαριά Κυκλώπεια Τείχη της Τίρυνθας ή το περίφημο Θεοδοσιανό Τείχος στην Κωνσταντινούπολη.

Δεν ξέρω πόσο αποτελεσματικός θα αποδειχτεί ο φράχτης ως προς την αναχαίτιση του μεταναστευτικού κύματος, όμως έχει συμβολική σημασία το γεγονός ότι στην αυγή της τρίτης χιλιετίας επιστρέφει η οχυρωματική αρχιτεκτονική. Στην εποχή του θριάμβου της παγκοσμιοποίησης, της ελεύθερης διακίνησης του χρήματος, των πληροφοριών, των άυλων πολιτιστικών αγαθών, άλλη μια χώρα καταφεύγει στο συρματόπλεγμα για να εμποδίσει το πέρασμα ενός εχθρού άοπλου, πεινασμένου, εξαθλιωμένου.

Το 2009, στην επέτειο των 20 χρόνων από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, αρκετοί Γερμανοί έλεγαν ότι σήμερα τo τείχος έχει μεταφερθεί αλλού, δηλαδή στη συνείδηση, στο μυαλό των ανθρώπων, και ότι θα χρειαστεί να περάσει τουλάχιστον μια γενιά για την ουσιαστική ενοποίηση της Γερμανίας. Σήμερα στην Αθήνα επεκτείνονται τα νοερά τείχη, αυτά που χωρίζουν τις σχετικά ασφαλείς από τις ζόρικες περιοχές της πόλης, αόρατα τείχη με ακανόνιστο και χρονικά ρευστό περίγραμμα. Τείχη που σβήνονται το πρωί και επανέρχονται μόλις πέσει το βράδυ, πύλες αμείλικτες που επιτρέπουν την είσοδο μόνο σε μηχανοκίνητα άρματα και όχι στο πεζικό. Ενας μοναχικός νυχτερινός περίπατος όχι μόνο στα πέριξ της πλατείας Θεάτρου αλλά ακόμα και στην Πατησίων γίνεται πράξη παράτολμη.
Ταυτόχρονα, πληθαίνουν οι φράχτες, τα τείχη που δεν έχουν γεωγραφικές αλλά οικονομικές, ηλικιακές και εργασιακές συντεταγμένες. Τα τείχη ανάμεσα στους «παλιούς» εργαζόμενους και τους νεοπροσλαμβανόμενους, ανάμεσα στους «προνομιούχους», όπως συχνά χαρακτηρίζονται, υπαλλήλους του Δημοσίου και των ΔΕΚΟ και εκείνους του ιδιωτικού τομέα. Ανάμεσα στους «κοπρίτες» και στα σκυλιά ράτσας, ανάμεσα στη γενιά του «Δεν» και τη γενιά του «Μπορώ», ακόμα και ανάμεσα στις γυναίκες που πρόλαβαν να αποκτήσουν παιδί τις προηγούμενες δεκαετίες και σε εκείνες που βλέπουν την εγκυμοσύνη σαν εφιάλτη, σαν προάγγελο της επαγγελματικής τους εκμηδένισης και της οικονομικής τους κατάρρευσης.

Οικονομικά, πολιτικά ακόμα και περιβαλλοντικά είναι τα αίτια που προκαλούν τα ορμητικά παγκόσμια μεταναστευτικά ρεύματα και, επομένως, μια μηχανική (και όχι πολιτική) λύση, όπως αυτή του φράχτη του Εβρου, απλώς διαχέει και καθυστερεί, δεν εξουδετερώνει την έκρηξη. Είναι τόσο ισχυρή η άπωση της γενέθλιας γης (και όχι η έλξη της Ελλάδας της κρίσης), που τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει εκείνους που δεν έχουν τίποτα άλλο πια να χάσουν. Με τα νύχια θα σκάψουν λαγούμια, θα αναζητήσουν άλλα περάσματα, θα διασχίσουν τη θάλασσα με σαπιοκάραβα, θα ματώσουν, όμως δεν θα πάψουν να μετακινούνται, να επιχειρούν απελπισμένες εφόδους, όπως είχε συμβεί στο Βιετνάμ στη δεκαετία του ’50, όταν οι χωρικοί έπεφταν πάνω στα ηλεκτροφόρα σύρματα των γαλλικών στρατοπέδων σαν σμήνη μέλισσες: το πρώτο στρώμα πέθαινε και πάνω του σκαρφάλωνε το δεύτερο, το τρίτο...
Τα «κάγκελα παντού» ανήκουν σε άλλο αιώνα. Τώρα υποδεχόμαστε τη δεκαετία της κρίσης με φράχτες παντού: χερσαίους, πλωτούς, υποθαλάσσιους, πτυσσόμενους και μόνιμους, ορατούς και αόρατους.

πηγή: Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ