Περί Ελλήνων και βαρβάρων

του Πέτρου Παπακωνσταντίνου

Συγκεντρωμένοι σε μικρά κράτη- πόλεις, που περιβάλλονταν από ορεινές και άγονες, κατά κύριο λόγο, εκτάσεις, οι αρχαίοι Έλληνες εξαπλώθηκαν από το Γιβραλτάρ μέχρι τις Ινδίες. Μασσαλία, Νίκαια, Αλεξάνδρεια, Κωνσταντινούπολη, Οδησσός και Σεβαστούπολη είναι μερικές από τις πόλεις που ιδρύθηκαν από Έλληνες και επιβίωσαν της παρακμής του ελληνικού πολιτισμού. Κύριοι των θαλασσών, έχοντας έρθει σε επαφή με τόσο διαφορετικά νομικά συστήματα, θρησκείες, ήθη και έθιμα, οι Έλληνες, όπως και οι Βρετανοί, αναγκάστηκαν να υπερβούν το τοπικό και το ιδιαίτερο προς όφελος του οικουμενικού και της κατανόησης του Άλλου. Το άσυλο είναι ελληνική λέξη.

Όπως ελληνική λέξη είναι και η ξενοφοβία. Η γνωστή διχοτομία «πας μη Έλλην βάρβαρος» κυριάρχησε στο πνεύμα των προγόνων μας, οι οποίοι την κληροδότησαν στους Ρωμαίους. Ο Κικέρων διακρίνει μεταξύ των homines humani, των μορφωμένων Ρωμαίων και των homines barbari, την απογυμνωμένη, βάναυση ζωή των βαρβάρων. Αρχικά, αυτό το είδος πνευματικού ναρκισσισμού είχε κυρίως αμυντικό χαρακτήρα, καθώς θρεφόταν από τις αλλεπάλληλες εισβολές της κραταιάς Περσικής Αυτοκρατορίας που έφερνε μαζί της τη λεηλασία και την καταστροφή. Πίσω από αυτά υπήρχε ο θρύλος των Θερμοπυλών, το αρχέτυπο του μικρού έθνους που αντιστέκεται έναντι πολύ ισχυρότερων εχθρών.

Κάτι από αυτή την αντιφατική παράδοση αναβίωσε στο σύγχρονο ελληνικό κράτος. Η φτώχεια, η υπανάπτυξη και οι πόλεμοι ανάγκασαν πολλούς Έλληνες να μεταναστεύσουν κατά κύματα, κυρίως σε Βόρεια Αμερική, Ευρώπη και Αυστραλία. Αυτές οι εμπειρίες έκαναν τους Έλληνες ευαίσθητους στα βάσανα των ξένων μεταναστών, όπως έδειξε η μάλλον επιτυχής ενσωμάτωση των Αλβανών και άλλων Ανατολικογερμανών μεταναστών τη δεκαετία του ’90, όταν ξαφνικά η Ελλάδα, χώρα εξαγωγής μεταναστών, δέχθηκε μεταναστευτικές εισροές δυσανάλογα μεγάλες σε σύγκριση με τον πληθυσμό της. Από την άλλη πλευρά, η κηδεμονία του εύθραυστου νεοελληνικού κράτους από τις μεγάλες δυνάμεις και η τάση των αμερικανικών κυβερνήσεων να αντιμετωπίζουν την Ελλάδα σαν Μπανανία της Μεσογείου, στηρίζοντας δικτατορικά και διεφθαρμένα καθεστώτα, τροφοδότησε ένα είδος αριστερού, αντιιμπεριαλιστικού πατριωτισμού. «Η Ελλάδα στους Έλληνες» ήταν ένα από τα κυριότερα συνθήματα του Ανδρέα Παπανδρέου, ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ. Πρόκειται και πάλι για το συλλογικό αρχέτυπο του Δαβίδ εναντίον του Γολιάθ, του μικρού έθνους που είναι γενναιόδωρο σ’ αυτούς που το έχουν ανάγκη και υπερήφανο απέναντι στις κραταιές αυτοκρατορίες.

Απέναντι σ’ αυτό το ιστορικό υπόβαθρο, η πρόσφατη απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να υψώσει φράκτη στα σύνορα του Έβρου με την Τουρκία για να εμποδίσει τους οικονομικούς μετανάστες και τους ικέτες πολιτικού ασύλου, αποτελεί σημείο καμπής. Το πρότυπο τώρα αντιστρέφεται: Αλαζόνες απέναντι στους αδύνατους, δουλικοί απέναντι στους ισχυρούς. Η ίδια κυβέρνηση που παραδίδεται αμαχητί στις εντολές της Γερμανίας και του ΔΝΤ, επιβάλλοντας Δρακόντεια λιτότητα χωρίς προηγούμενο στο λαό της, εμφανίζεται απάνθρωπα βάναυση απέναντι σε απελπισμένους μετανάστες. Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι όλα αυτά γίνονται όχι από μια κυβέρνηση της λαϊκιστικής, εθνικιστικής Δεξιάς, αλλά από την κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου, προέδρου της Σοσιαλιστικής Διεθνούς και γιου του χαρισματικού ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ!

Η μετανάστευση είναι πραγματικό πρόβλημα. Όπως είναι και η υποκρισία. Οι παράνομοι μετανάστες είναι ευπρόσδεκτοι όταν καλλιεργούν φράουλες υπό ανείπωτες συνθήκες εκμετάλλευσης στην Πελοπόννησο, όταν χτίζουν γέφυρες και στάδια με χαμηλά αμειβόμενη, ανασφάλιστη εργασία για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, ή όταν αναλαμβάνουν να φροντίσουν τους εγκαταλελειμμένους γονείς της μικροαστικής τάξης. Όχι όμως όταν αναίσχυντοι πολιτικοί μιλούν σε ένα θυμωμένο εκλογικό σώμα και αναζητούν αποδιοπομπαίους τράγους. Ακόμη και ο αφελέστερος των πολιτικών δεν μπορεί να πιστεύει στ’ αλήθεια ότι ένας φράκτης 12,5 χιλιομέτρων σε σύνολο 200 χιλιομέτρων χερσαίων συνόρων με την Τουρκία (για να μη μιλήσουμε για τα πολύ μακρύτερα, βόρεια σύνορα με τις άλλες βαλκανικές χώρες ή για τις θαλάσσιες οδούς απ’ όπου έρχεται στην Ελλάδα η μεγάλη πλειοψηφία των μεταναστών) θα έχει κάποιο σημαντικό, πρακτικό αντίκρισμα.

Τότε γιατί το κάνουν; Η απάντηση είναι μάλλον απλή: Πρόκειται για το παλιό, κυνικό παιχνίδι της απόσπασης της προσοχής από τα καυτά κοινωνικά προβλήματα, που οδηγούνται σε παροξυσμό από το μνημόνιο και τις πολιτικές που επιβάλλουν ΔΝΤ- Ε.Ε. (περικοπές μισθών και συντάξεων, ιδιωτικοποιήσεις, αυξήσεις του ΦΠΑ κ.α.). Πολιτικές, που δεν είναι μόνο κοινωνικά άδικες, αλλά και καταδικασμένες να χρεοκοπήσουν. Επτά μήνες μετά το περίφημο «πακέτο διάσωσης», το ελληνικό χρέος είναι πολύ μεγαλύτερο από όσο ήταν τότε και τα επιτόκια δανεισμού έχουν εκτοξευθεί στο 13%- επίπεδα Ζιμπάμπουε και όχι ευρωπαϊκής χώρας. Στο μεταξύ, το κοινωνικό κίνημα αντιστέκεται με αυξανόμενη δύναμη και ήδη προκαλεί ρωγμές στην κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ. Πρόσφατη δημοσκόπηση φιλοκυβερνητικής εφημερίδας δίνει στο ΠΑΣΟΚ μόλις 22%, το μισό της επίδοσής του στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές.

Σ’ αυτό το πλαίσιο, ο Γιώργος Παπανδρέου ελπίζει ότι η κυβέρνησή του θα κερδίσει κάποιους πόντους αν «κλέψει τα ρούχα» της ξενοφοβικής άκρας Δεξιάς. Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Θόδωρος Πάγκαλος, προχώρησε μάλιστα τόσο μακριά ώστε να ανακηρύξει το ακροδεξιό ΛΑΟΣ- το πιο κοντινό, ελληνικό ανάλογο στο Εθνικό Μέτωπο του Ζαν- Μαρί Λεπέν- ως τον μόνο αξιόπιστο συνομιλητή του ΠΑΣΟΚ. Πρόκειται για πολύ ολισθηρό δρόμο, καθώς, όπως λέει η παλιά, κινεζική σοφία, το πιο δύσκολο δεν είναι να καβαλήσει κανείς την τίγρη, αλλά να κατέβει από τη ράχη της με ασφάλεια. 

Δημοσιεύτηκε στον βρετανικό Guardian, στις 8.1.2011