του Θάνου Ανδρίτσου
Η νεολαία καθοριστικός κρίκος για την ανατροπή της βαρβαρότητας
Όταν ξεκίνησα να γράφω το κείμενο αυτό, με μια μικρή απροθυμία για τις τετριμμένες φράσεις που θα ήμουν καταδικασμένος να επαναλάβω, όπως και σε κάθε κείμενο με αφορμή την επέτειο του Πολυτεχνείου, δύο στιγμιότυπα αναζητούσαν με μανία να συνδεθούν κάπως με τη σκέψη μου.
2 Στιγμιότυπα:
Το πρώτο ήταν, μια είδηση από τη Χιλή. Το φοιτητικό κίνημα της Χιλής είχε πάρει ένα σημαντικό βραβείο «ανθρωπίνων δικαιωμάτων», που αποδίδεται κάθε χρόνο στη μνήμη του δημοκράτη πρέσβη της Χιλής στις ΗΠΑ επί Αλιέντε, που δολοφονήθηκε το 1976. Το σημαντικό δεν ήταν το βραβείο. Αυτό, που αποδεικνύει το περιστατικό, είναι η τεράστια απήχηση του αγώνα της Χιλιανής νεολαίας, που από μια μάχη γύρω από τη δημόσια εκπαίδευση έχει μετατραπεί στο σημαντικότερο κοινωνικό κίνημα στη χώρα μετά τη δικτατορία του Πινοσέτ. Λίγες μέρες πριν, είχε γίνει γνωστή η νίκη των φοιτητών στο Κεμπέκ του Καναδά μετά από πολύμηνο αγώνα.
Το δεύτερο, πολύ πιο άσχημο, όπως και οι περισσότερες ειδήσεις το τελευταίο διάστημα στην Ελλάδα, ήταν μια έρευνα του του Χρήστου Κάτσικα που δημοσιεύτηκε στα Νέα. Σύμφωνα με αυτήν, 5000 με 7000 μαθητές κάθε χρόνο εγκαταλείπουν τα σχολεία πριν ολοκληρώσουν την υποχρεωτική εκπαίδευση. Τα στοιχεία προκαλούν δυσάρεστη έκπληξη. Κοντά στα 4 εκατομμύρια πολίτες της χώρας δεν έχουν ολοκληρώσει το γυμνάσιο, ενώ ένας στους δέκα ούτε καν το δημοτικό. Η φτώχεια και η ανέχεια έχουν κάνει την εκπαίδευση, τη βασική πόσο μάλλον την τριτοβάθμια, άπιαστο όνειρο για εκατομμύρια νέους
Που βρισκόμαστε σήμερα;
Τα δύο στιγμιότυπα μπορεί να φαίνονται άσχετα μεταξύ τους, ή να έχουν μια χαλαρή σύνδεση, καθώς αναφέρονται σε θέματα νεολαίας και εκπαίδευσης. Άλλωστε λίγα έχει να προσφέρει η αναζήτηση αναλογιών μεταξύ τόσο διαφορετικών καταστάσεων. Έχει όμως ενδιαφέρον η περίπτωση της Χιλής, καθώς μοιάζει, με μια εικόνα ταυτόχρονα από το παρελθόν και από το μέλλον μας. Από τη μια μεριά κάποιος θα αναγνώριζε ότι η περίοδος που το φοιτητικό και νεολαιίστικο κίνημα μετέδιδε αγωνιστικότητα στην υπόλοιπη κοινωνία έχει περάσει, εδώ και μερικά χρόνια, καθώς βιώνουμε ένα πρωτοφανή κοινωνικό πόλεμο στον οποίο την πρωτοκαθεδρία (από μεριά των κάτω) έχουν τα μεγάλα απεργιακά ξεσπάσματα με ευρύτερες δυνάμεις της εργασίας. Από την άλλη, ίσως η Χιλή να δείχνει και θραύσματα από το μέλλον, έχοντας η ίδια δεχτεί στο παρελθόν το βίαιο σοκ του πιο ακραίου νεοφιλελευθερισμού, τη διάρκεια της δικτατορίας.
Στη Χιλή, όπως και σε άλλα μέρη του κόσμου, η ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση όλων των κοινωνικών υπηρεσιών, μεταξύ των οποίων και η παιδεία, έχει διαμορφώσει ένα αντιφατικό μωσαϊκό. Ένα τεράστιο κομμάτι πεταμένο στο περιθώριο με παντελή αδυναμία πρόσβασης στην εκπαίδευση και ειδικά στα πανεπιστήμια. Ένα μεγάλο κομμάτι φοιτητών που μπόρεσαν να αποκτήσουν πρόσβαση μέσα από δυσβάσταχτα δάνεια για τους ίδιους και τις οικογένειές τους. Η έκρηξη στη Χιλή, είχε σαν μια από τις αιτίες, την αδυναμία από ένα τεράστιο κομμάτι φοιτητών να συνεχίσουν να πληρώνουν για τις σπουδές τους. Τέλος, μια μικρή ελίτ παιδιών της αστικής τάξης που πηγαίνει στα καλύτερα πανεπιστήμια της Χιλής και του εξωτερικού, αναπαράγοντας εκ νέου τον ταξικό διαχωρισμό σαν κληρονομιά μέσα στις γενιές.
Είναι αυτή η εικόνα του μέλλοντός μας; Ίσως. Όμως το θέμα δεν είναι να κάνουμε γενικές προβλέψεις. Αυτό που έχει τεράστια σημασία, είναι να κατανοήσουμε το διαφορετικό τοπίο που είτε έχει ήδη διαμορφωθεί, είτε γίνονται ορατά τα πρώτα σημάδια του, για τη νεολαία, το πανεπιστήμιο και το φοιτητικό κίνημα στην Ελλάδα. Και το κυριότερο: πώς αναγνωρίζοντας τη νέα κατάσταση, θα επανεξοπλιστεί η αντικαπιταλιστική αριστερά, η ΕΑΑΚ αλλά και το ίδιο το φοιτητικό κίνημα, ώστε να απαντήσει σε αυτή τη νέα πραγματικότητα;
Το φοιτητικό κίνημα, μετά το 90, έφτασε σε ένα αποκορύφωμα τη διετία 2006-2007. Η δυναμική του συνδύαζε πολλά διαφορετικά στοιχεία, όπως η ιστορική παρακαταθήκη του, η νεολαιίστικη ριζοσπαστικοποίηση, η δύναμη της Αριστεράς. Πατούσε σε μια συγκεκριμένη κοινωνική διαδικασία, κατά την οποία το σώμα των σπουδαστών συνεχώς διευρυνόταν. Δεν είχαν εκλείψει καθόλου οι κοινωνικές ανισότητες και οι ταξικοί φραγμοί, ωστόσο ένα πλειοψηφικό κομμάτι παιδιών των λαϊκών οικογενειών έβλεπε σαν ορατή προοπτική, κατ’ αρχήν την ολοκλήρωση του Λυκείου και στη συνέχεια την εισαγωγή σε μια σχολή. Έτσι, όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά συνδέθηκαν με τα ζητήματα της εργασιακής προοπτικής των αποφοίτων, καθώς στα πλαίσια ευρύτερων μετασχηματισμών στην οικονομία αλλά και μιας διαρκούς επίθεσης στους μισθούς και τα δικαιώματα των εργαζομένων, οι φοιτητές ολοένα και περισσότερο κατανοούσαν ότι το μέλλον τους δεν θα ήταν αυτό που ονειρεύονταν οι γονείς. Αντίθετα, η προοπτική των περισσοτέρων ήταν η μισθωτή εργασία, η «γενιά των 700 ευρώ», η προσέγγιση στα διευρυνόμενα μεσαία και κατώτερα στρώματα που διαρκώς πιέζονταν προς τα κάτω.
Σήμερα, το τοπίο που διαμορφώνεται είναι κάπως διαφορετικό. Καταρχήν, ένα τεράστιο κομμάτι νέων ωθείται εκτός τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, πολύ μεγαλύτερο από πριν. Ακόμα χειρότερα, όλο και περισσότεροι σταματούν το σχολείο, και καταδικάζονται σε έναν αναλφαβητισμό του 21ου αιώνα. Αλλά και για τους περισσότερους φοιτητές, η προοπτική δεν είναι πια τα «700 ευρώ» και η ελαστική εργασία. Αυτό είναι για τους τυχερούς. Οι περισσότεροι αντιμετωπίζουν την παντελή έλλειψη εισοδήματος, τη μόνιμη ανεργία, τη φτώχεια ακόμα και την πείνα και τη σύγχρονη μετανάστευση. Τέλος, ένα μικρό κομμάτι, τα παιδιά της εγχώριας ανώτερης αστικής τάξης, της συμμορίας των ντόπιων μνημονιακών βρικολάκων, θα συνεχίσουν να σπουδάζουν, όλο και περισσότερο βέβαια θα πηγαίνουν στα καλά (και ακριβά) πανεπιστήμια της Ευρώπης, είτε για να μείνουν για πάντα εκεί, είτε για να επιστρέψουν μετά από χρόνια και να πάρουν τις θέσεις των γονιών τους, στις επιχειρήσεις, την πολιτική, τα ΜΜΕ κ.α.
Δεν ξέρω αν περιγράφεται σωστά η μελλοντική κατάσταση. Σίγουρα θα είναι πιο σύνθετη και θα περιλαμβάνει πολύ διαφορετικές ενδιάμεσες πραγματικότητες. Ωστόσο, είναι κρίσιμο, να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε την πολιτική και τη δράση μας, με βάση το νέο τοπίο που διαμορφώνεται στην ελληνική κοινωνία.
Τι σημαίνει αυτό για το κίνημα της νεολαίας;
Αν τα παραπάνω ισχύουν, έστω μερικώς, τότε δημιουργούνται νέα ερωτήματα εντός του νεολαιίστικου κινήματος. Με ποιό περιεχόμενο, με ποιούς στόχους, με ποιές μορφές μπορεί στο σήμερα να εμπνεύσει και να ενώσει τα διαφορετικά τμήματα της νέας γενιάς, αυτά που καταδικάζονται σε ένα παρόν αμορφωσιάς, φτώχειας, ανεργίας και σε ένα ακόμα χειρότερο μέλλον;
Σίγουρα οι απαντήσεις δεν μπορούν να είναι εύκολες. Θα καταθέσω ορισμένες κατευθύνσεις για σκέψη, όχι επεξεργασμένα πολιτικά προγράμματα.
Η νεολαία δεν είναι τάξη, ούτε ορίζεται απλά από κάποια δεδομένα ηλικιακά όρια. Από την άλλη, και ειδικά όταν τόσες χιλιάδες νέοι πετιούνται καθημερινά εκτός εκπαίδευσης, δεν μπορούμε να αντιλαμβανόμαστε ως νεολαία, μονάχα τα τμήματά της που βρίσκονται σε σχολεία και σχολές. Κι όμως, μέσα σε όλη αυτή την αντιφατικότητα, οι διαφορετικές εμπειρίες, τα διακριτά ηλιακά, πολιτισμικά, οικονομικά χαρακτηριστικά που μοιράζονται οι σύγχρονοι νέοι, τους ενοποιούν. Όλοι αυτοί οι μαθητές, οι φοιτητές, οι σπουδαστές, οι νέοι στις τεχνικές σχολές, στα κέντρα κατάρτισης, στις σχολές μαθητείας, οι άνεργοι (που στη νεολαία ξεπερνούν το 50%), οι εργαζόμενοι με μεσαιωνικές συνθήκες εργασίας, μπορούν να ενοποιηθούν για να διεκδικήσουν τα δικαιώματα τους στο σήμερα και μια καλύτερη ζωή στο μέλλον;
Αυτό το στοίχημα μέχρι στιγμής δεν έχει κερδηθεί, όμως υπάρχει το έδαφος για κάτι τέτοιο. Τα κατά καιρούς ξεσπάσματα τμημάτων της νεολαίας, αλλά και η συμμετοχή τους στους αγώνες των τελευταίων ετών καταμαρτυρούν κάτι τέτοιο. Από την άλλη, η νέα γενιά δεν έχει πρωταγωνιστήσει, στο βαθμό που της αντιστοιχεί στην τιτάνια μάχη ενάντια στο μνημόνιο και την εγχώρια και ξένη τρόικα. Τα πιο οργανωμένα κομμάτια του κινήματος της νεολαίας, το φοιτητικό κατά κύριο λόγο και το μαθητικό, παρά τις εξάρσεις τους, δεν έχουν κατορθώσει να ενώσουν τη νέα γενιά σε έναν αγώνα διαρκείας στην πρώτη γραμμή της κοινωνικής αναμέτρησης που μαίνεται εδώ και τρία χρόνια.
Ο δρόμος του Νοέμβρη…
Η κληρονομιά του Πολυτεχνείου αλλά και του πρόσφατου παραδείγματος της Χιλής δείχνει ότι το κίνημα της νεολαίας μπορεί να πρωταγωνιστήσει στους κοινωνικούς αγώνες, μπορεί να σταθεί στην πρώτη γραμμή ως κομμάτι του εργατικού, λαϊκού κινήματος. Το Πολυτεχνείο έδειξε ότι η θαρραλέα και μαζική κινητοποίηση του φοιτητικού κινήματος μπορεί να εμπνεύσει τη συστράτευση του συνόλου της νεολαίας και να συνδεθεί με όλα τα αγωνιστικά ρεύματα της κοινωνίας σε ένα νικηφόρο αγώνα ενάντια στις πιο ισχυρές χούντες.
Αυτό δεν αναιρούσε τη σημασία της επιμέρους οργάνωσης εντός των χώρων σπουδών, αντίθετα την προϋπέθετε. Γιατί τα αιτήματα για δημόσια παιδεία, υπερέβαιναν τα ειδικά συμφέροντα των φοιτητών και μετατρέπονταν σε διεκδικήσεις με πανκοινωνική απεύθυνση, που συνδυαζόμενα με τον αγώνα για ψωμί και ελευθερία μετατρέπονταν στο σύνθημα για την ανατροπή της χούντας. Αυτό αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά μαθήματα που δίνει ο Νοέμβρης για τη σημερινή εποχή. Δεν αναιρείται η ανάγκη του συνδικαλισμού και των επιμέρους αγώνων στα πανεπιστήμια, τα ΤΕΙ, τα σχολεία κτλ. Αλλά σήμερα, περισσότερο από ποτέ, για να μπορέσουν να υλοποιηθούν νικήσουν τη συνολική ανατροπή της επίθεσης και της αστικής πολιτικής.
Για αυτό και πρέπει, ο αγώνας για πρόσβαση των νέων σε κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης, για ανατροπή του σύγχρονου αναλφαβητισμού, για διεύρυνση της δημόσιας και δωρεάν εκπαίδευσης και διάλυση κάθε πλευράς ιδιωτικοποίησης να τεθεί στο κέντρο των σημερινών αγώνων, τόσο του φοιτητικού όσο και του εργατικού κινήματος. Την ίδια στιγμή που η πάλη για την ανατροπή των μνημονίων, των κυβερνήσεων και της αντιλαϊκής απολιτικής αποτελεί αδιαπραγμάτευτη πλευρά των αγώνων της νεολαίας.
Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ανασυγκρότηση και ενδυνάμωση του πιο οργανωμένου κομματιού της νεολαίας, του φοιτητικού κινήματος. Δεν αρκούν οι καταλήψεις και οι πορείες, όσο αναγκαίες και αν είναι. Απαιτείται πρώτα και κύρια ένα άλμα στην πολιτικοποίηση και την οργάνωση. Όχι έξω από τις καθημερινές αντιπαραθέσεις με κάθε ζήτημα που προκύπτει, μη ξεχνάμε ότι τόσο στη Χούντα, όσο ακόμα και στην Κατοχή, οι αγώνες για εκπαιδευτικά ζητήματα ήταν εξαιρετικά κρίσιμοι. Όμως, πρέπει να στοχεύουμε σε μια ριζική ανατροπή των συσχετισμών, στη συντριπτική ήττα των μνημονιακών δυνάμεων και όσων τις στηρίζουν μεταξύ των φοιτητών και του καθηγητικού κατεστημένου. Οι φοιτητικοί σύλλογοι και οι μαζικές διαδικασίες τους μπορούν σήμερα να αναγεννηθούν μέσα από μια ανώτερη συνείδηση του ρόλου τους σαν όργανα ανατροπής της κυρίαρχης πολιτικής και αντικαπιταλιστικής αμφισβήτησης. Και χρειάζονται ανώτερες μορφές συντονισμού του αγώνα, όπως αιρετοί και ανακλητοί αντιπρόσωποι κ.α.
Εξίσου απαραίτητη είναι η είσοδος στο προσκήνιο, του μαθητικού κινήματος. Όσο δύσκολο και αν είναι, απαιτείται εκ βάθρων θεμελίωση του μαθητικού συνδικαλισμού, αγώνας για καλύτερη οργάνωση και συντονισμό. Στους μαθητές θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό και η πάλη ενάντια στο σύγχρονο φασισμό. Πλάι σε αυτό θα πρέπει να αναζητούμε σύνθετες μορφές οργάνωσης και κοινού αγώνα για όλη τη νέα γενιά, με ενώσεις ή συλλόγους νεολαίας σε περιοχές ή πόλεις.
Η νέα γενιά αυτού του κόσμου, τι θα φέρει για την ανθρωπότητα;
Υπάρχει, ωστόσο, ένα ακόμα μεγαλύτερο και ιστορικό ερώτημα για τη νέα γενιά. Και αυτό αντηχεί σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου. Το ερώτημα είναι σε ποιο κόσμο θα ζήσει; Είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που μια γενιά έχει να αντιμετωπίσει τη σιγουριά ότι το μέλλον στο οποίο θα μεγαλώσει και θα ζήσει είναι τόσο σκοτεινό. Είναι σίγουρα η πρώτη μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η νέα γενιά του μεσοπολέμου είχε μπροστά της λίγες επιλογές. Ή θα πέθαινε αναμένοντας στις ουρές για τα συσσίτια. Ή θα στρατευόταν με ότι πιο απάνθρωπο έχει γεννήσει ο ανθρώπινο πολιτισμός, το φασισμό, επιλογή που πήραν ορισμένοι. Ή θα έμπαινε με όλη της την ψυχή στον αγώνα ενάντια στον φασισμό και τον καπιταλισμό. Αυτοί την επιλογή πήραν οι περισσότεροι, φτιάχνοντας την πιο σπουδαία και ηρωική γενιά του 20ου αιώνα, που έδωσε τη ζωή της για μια κοινωνία δίκαιη και ειρηνική. Στην Ελλάδα, ήταν η νεολαία το πιο μαχητικό, δημιουργικό και επαναστατικό κομμάτι της εαμικής αντίστασης. Άλλα νίκησε και άλλα έχασε, δεν κατάφερε όμως να εκπληρώσει τα όνειρά της. Μια άλλη νέα γενιά στις δεκαετίες του 60 και του 70 αποφάσισε να παλέψει για να εκπληρώσει τα ιδανικά των πατεράδων της. Στην Ελλάδα έριξε τη χούντα. Και πάλι όμως, το όραμα ενός δίκαιου κόσμου δεν έγινε πραγματικότητα.
Σήμερα ήρθε ο δικός μας κλήρος. Ή θα αφήσουμε τον κόσμο να μπει σε ένα νέο μακρύ πυκνό σκοτάδι ή παλέψουμε για μια άλλη κοινωνία, μια κοινωνία που δεν μπορεί παρά να είναι σοσιαλιστική κομμουνιστική. Άλλος δρόμος δεν υπάρχει. Και αν αυτές είναι οι επιλογές μας, τότε η απόφαση που πρέπει να πάρει η νεολαία όλου του κόσμου είναι ιστορική. Και θα την πάρει μόνο έχοντας συνείδηση του έργου που σηκώνει στις πλάτες της.
Η νεολαία καθοριστικός κρίκος για την ανατροπή της βαρβαρότητας
Όταν ξεκίνησα να γράφω το κείμενο αυτό, με μια μικρή απροθυμία για τις τετριμμένες φράσεις που θα ήμουν καταδικασμένος να επαναλάβω, όπως και σε κάθε κείμενο με αφορμή την επέτειο του Πολυτεχνείου, δύο στιγμιότυπα αναζητούσαν με μανία να συνδεθούν κάπως με τη σκέψη μου.
2 Στιγμιότυπα:
Το πρώτο ήταν, μια είδηση από τη Χιλή. Το φοιτητικό κίνημα της Χιλής είχε πάρει ένα σημαντικό βραβείο «ανθρωπίνων δικαιωμάτων», που αποδίδεται κάθε χρόνο στη μνήμη του δημοκράτη πρέσβη της Χιλής στις ΗΠΑ επί Αλιέντε, που δολοφονήθηκε το 1976. Το σημαντικό δεν ήταν το βραβείο. Αυτό, που αποδεικνύει το περιστατικό, είναι η τεράστια απήχηση του αγώνα της Χιλιανής νεολαίας, που από μια μάχη γύρω από τη δημόσια εκπαίδευση έχει μετατραπεί στο σημαντικότερο κοινωνικό κίνημα στη χώρα μετά τη δικτατορία του Πινοσέτ. Λίγες μέρες πριν, είχε γίνει γνωστή η νίκη των φοιτητών στο Κεμπέκ του Καναδά μετά από πολύμηνο αγώνα.
Το δεύτερο, πολύ πιο άσχημο, όπως και οι περισσότερες ειδήσεις το τελευταίο διάστημα στην Ελλάδα, ήταν μια έρευνα του του Χρήστου Κάτσικα που δημοσιεύτηκε στα Νέα. Σύμφωνα με αυτήν, 5000 με 7000 μαθητές κάθε χρόνο εγκαταλείπουν τα σχολεία πριν ολοκληρώσουν την υποχρεωτική εκπαίδευση. Τα στοιχεία προκαλούν δυσάρεστη έκπληξη. Κοντά στα 4 εκατομμύρια πολίτες της χώρας δεν έχουν ολοκληρώσει το γυμνάσιο, ενώ ένας στους δέκα ούτε καν το δημοτικό. Η φτώχεια και η ανέχεια έχουν κάνει την εκπαίδευση, τη βασική πόσο μάλλον την τριτοβάθμια, άπιαστο όνειρο για εκατομμύρια νέους
Που βρισκόμαστε σήμερα;
Τα δύο στιγμιότυπα μπορεί να φαίνονται άσχετα μεταξύ τους, ή να έχουν μια χαλαρή σύνδεση, καθώς αναφέρονται σε θέματα νεολαίας και εκπαίδευσης. Άλλωστε λίγα έχει να προσφέρει η αναζήτηση αναλογιών μεταξύ τόσο διαφορετικών καταστάσεων. Έχει όμως ενδιαφέρον η περίπτωση της Χιλής, καθώς μοιάζει, με μια εικόνα ταυτόχρονα από το παρελθόν και από το μέλλον μας. Από τη μια μεριά κάποιος θα αναγνώριζε ότι η περίοδος που το φοιτητικό και νεολαιίστικο κίνημα μετέδιδε αγωνιστικότητα στην υπόλοιπη κοινωνία έχει περάσει, εδώ και μερικά χρόνια, καθώς βιώνουμε ένα πρωτοφανή κοινωνικό πόλεμο στον οποίο την πρωτοκαθεδρία (από μεριά των κάτω) έχουν τα μεγάλα απεργιακά ξεσπάσματα με ευρύτερες δυνάμεις της εργασίας. Από την άλλη, ίσως η Χιλή να δείχνει και θραύσματα από το μέλλον, έχοντας η ίδια δεχτεί στο παρελθόν το βίαιο σοκ του πιο ακραίου νεοφιλελευθερισμού, τη διάρκεια της δικτατορίας.
Στη Χιλή, όπως και σε άλλα μέρη του κόσμου, η ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση όλων των κοινωνικών υπηρεσιών, μεταξύ των οποίων και η παιδεία, έχει διαμορφώσει ένα αντιφατικό μωσαϊκό. Ένα τεράστιο κομμάτι πεταμένο στο περιθώριο με παντελή αδυναμία πρόσβασης στην εκπαίδευση και ειδικά στα πανεπιστήμια. Ένα μεγάλο κομμάτι φοιτητών που μπόρεσαν να αποκτήσουν πρόσβαση μέσα από δυσβάσταχτα δάνεια για τους ίδιους και τις οικογένειές τους. Η έκρηξη στη Χιλή, είχε σαν μια από τις αιτίες, την αδυναμία από ένα τεράστιο κομμάτι φοιτητών να συνεχίσουν να πληρώνουν για τις σπουδές τους. Τέλος, μια μικρή ελίτ παιδιών της αστικής τάξης που πηγαίνει στα καλύτερα πανεπιστήμια της Χιλής και του εξωτερικού, αναπαράγοντας εκ νέου τον ταξικό διαχωρισμό σαν κληρονομιά μέσα στις γενιές.
Είναι αυτή η εικόνα του μέλλοντός μας; Ίσως. Όμως το θέμα δεν είναι να κάνουμε γενικές προβλέψεις. Αυτό που έχει τεράστια σημασία, είναι να κατανοήσουμε το διαφορετικό τοπίο που είτε έχει ήδη διαμορφωθεί, είτε γίνονται ορατά τα πρώτα σημάδια του, για τη νεολαία, το πανεπιστήμιο και το φοιτητικό κίνημα στην Ελλάδα. Και το κυριότερο: πώς αναγνωρίζοντας τη νέα κατάσταση, θα επανεξοπλιστεί η αντικαπιταλιστική αριστερά, η ΕΑΑΚ αλλά και το ίδιο το φοιτητικό κίνημα, ώστε να απαντήσει σε αυτή τη νέα πραγματικότητα;
Το φοιτητικό κίνημα, μετά το 90, έφτασε σε ένα αποκορύφωμα τη διετία 2006-2007. Η δυναμική του συνδύαζε πολλά διαφορετικά στοιχεία, όπως η ιστορική παρακαταθήκη του, η νεολαιίστικη ριζοσπαστικοποίηση, η δύναμη της Αριστεράς. Πατούσε σε μια συγκεκριμένη κοινωνική διαδικασία, κατά την οποία το σώμα των σπουδαστών συνεχώς διευρυνόταν. Δεν είχαν εκλείψει καθόλου οι κοινωνικές ανισότητες και οι ταξικοί φραγμοί, ωστόσο ένα πλειοψηφικό κομμάτι παιδιών των λαϊκών οικογενειών έβλεπε σαν ορατή προοπτική, κατ’ αρχήν την ολοκλήρωση του Λυκείου και στη συνέχεια την εισαγωγή σε μια σχολή. Έτσι, όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά συνδέθηκαν με τα ζητήματα της εργασιακής προοπτικής των αποφοίτων, καθώς στα πλαίσια ευρύτερων μετασχηματισμών στην οικονομία αλλά και μιας διαρκούς επίθεσης στους μισθούς και τα δικαιώματα των εργαζομένων, οι φοιτητές ολοένα και περισσότερο κατανοούσαν ότι το μέλλον τους δεν θα ήταν αυτό που ονειρεύονταν οι γονείς. Αντίθετα, η προοπτική των περισσοτέρων ήταν η μισθωτή εργασία, η «γενιά των 700 ευρώ», η προσέγγιση στα διευρυνόμενα μεσαία και κατώτερα στρώματα που διαρκώς πιέζονταν προς τα κάτω.
Σήμερα, το τοπίο που διαμορφώνεται είναι κάπως διαφορετικό. Καταρχήν, ένα τεράστιο κομμάτι νέων ωθείται εκτός τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, πολύ μεγαλύτερο από πριν. Ακόμα χειρότερα, όλο και περισσότεροι σταματούν το σχολείο, και καταδικάζονται σε έναν αναλφαβητισμό του 21ου αιώνα. Αλλά και για τους περισσότερους φοιτητές, η προοπτική δεν είναι πια τα «700 ευρώ» και η ελαστική εργασία. Αυτό είναι για τους τυχερούς. Οι περισσότεροι αντιμετωπίζουν την παντελή έλλειψη εισοδήματος, τη μόνιμη ανεργία, τη φτώχεια ακόμα και την πείνα και τη σύγχρονη μετανάστευση. Τέλος, ένα μικρό κομμάτι, τα παιδιά της εγχώριας ανώτερης αστικής τάξης, της συμμορίας των ντόπιων μνημονιακών βρικολάκων, θα συνεχίσουν να σπουδάζουν, όλο και περισσότερο βέβαια θα πηγαίνουν στα καλά (και ακριβά) πανεπιστήμια της Ευρώπης, είτε για να μείνουν για πάντα εκεί, είτε για να επιστρέψουν μετά από χρόνια και να πάρουν τις θέσεις των γονιών τους, στις επιχειρήσεις, την πολιτική, τα ΜΜΕ κ.α.
Δεν ξέρω αν περιγράφεται σωστά η μελλοντική κατάσταση. Σίγουρα θα είναι πιο σύνθετη και θα περιλαμβάνει πολύ διαφορετικές ενδιάμεσες πραγματικότητες. Ωστόσο, είναι κρίσιμο, να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε την πολιτική και τη δράση μας, με βάση το νέο τοπίο που διαμορφώνεται στην ελληνική κοινωνία.
Τι σημαίνει αυτό για το κίνημα της νεολαίας;
Αν τα παραπάνω ισχύουν, έστω μερικώς, τότε δημιουργούνται νέα ερωτήματα εντός του νεολαιίστικου κινήματος. Με ποιό περιεχόμενο, με ποιούς στόχους, με ποιές μορφές μπορεί στο σήμερα να εμπνεύσει και να ενώσει τα διαφορετικά τμήματα της νέας γενιάς, αυτά που καταδικάζονται σε ένα παρόν αμορφωσιάς, φτώχειας, ανεργίας και σε ένα ακόμα χειρότερο μέλλον;
Σίγουρα οι απαντήσεις δεν μπορούν να είναι εύκολες. Θα καταθέσω ορισμένες κατευθύνσεις για σκέψη, όχι επεξεργασμένα πολιτικά προγράμματα.
Η νεολαία δεν είναι τάξη, ούτε ορίζεται απλά από κάποια δεδομένα ηλικιακά όρια. Από την άλλη, και ειδικά όταν τόσες χιλιάδες νέοι πετιούνται καθημερινά εκτός εκπαίδευσης, δεν μπορούμε να αντιλαμβανόμαστε ως νεολαία, μονάχα τα τμήματά της που βρίσκονται σε σχολεία και σχολές. Κι όμως, μέσα σε όλη αυτή την αντιφατικότητα, οι διαφορετικές εμπειρίες, τα διακριτά ηλιακά, πολιτισμικά, οικονομικά χαρακτηριστικά που μοιράζονται οι σύγχρονοι νέοι, τους ενοποιούν. Όλοι αυτοί οι μαθητές, οι φοιτητές, οι σπουδαστές, οι νέοι στις τεχνικές σχολές, στα κέντρα κατάρτισης, στις σχολές μαθητείας, οι άνεργοι (που στη νεολαία ξεπερνούν το 50%), οι εργαζόμενοι με μεσαιωνικές συνθήκες εργασίας, μπορούν να ενοποιηθούν για να διεκδικήσουν τα δικαιώματα τους στο σήμερα και μια καλύτερη ζωή στο μέλλον;
Αυτό το στοίχημα μέχρι στιγμής δεν έχει κερδηθεί, όμως υπάρχει το έδαφος για κάτι τέτοιο. Τα κατά καιρούς ξεσπάσματα τμημάτων της νεολαίας, αλλά και η συμμετοχή τους στους αγώνες των τελευταίων ετών καταμαρτυρούν κάτι τέτοιο. Από την άλλη, η νέα γενιά δεν έχει πρωταγωνιστήσει, στο βαθμό που της αντιστοιχεί στην τιτάνια μάχη ενάντια στο μνημόνιο και την εγχώρια και ξένη τρόικα. Τα πιο οργανωμένα κομμάτια του κινήματος της νεολαίας, το φοιτητικό κατά κύριο λόγο και το μαθητικό, παρά τις εξάρσεις τους, δεν έχουν κατορθώσει να ενώσουν τη νέα γενιά σε έναν αγώνα διαρκείας στην πρώτη γραμμή της κοινωνικής αναμέτρησης που μαίνεται εδώ και τρία χρόνια.
Ο δρόμος του Νοέμβρη…
Η κληρονομιά του Πολυτεχνείου αλλά και του πρόσφατου παραδείγματος της Χιλής δείχνει ότι το κίνημα της νεολαίας μπορεί να πρωταγωνιστήσει στους κοινωνικούς αγώνες, μπορεί να σταθεί στην πρώτη γραμμή ως κομμάτι του εργατικού, λαϊκού κινήματος. Το Πολυτεχνείο έδειξε ότι η θαρραλέα και μαζική κινητοποίηση του φοιτητικού κινήματος μπορεί να εμπνεύσει τη συστράτευση του συνόλου της νεολαίας και να συνδεθεί με όλα τα αγωνιστικά ρεύματα της κοινωνίας σε ένα νικηφόρο αγώνα ενάντια στις πιο ισχυρές χούντες.
Αυτό δεν αναιρούσε τη σημασία της επιμέρους οργάνωσης εντός των χώρων σπουδών, αντίθετα την προϋπέθετε. Γιατί τα αιτήματα για δημόσια παιδεία, υπερέβαιναν τα ειδικά συμφέροντα των φοιτητών και μετατρέπονταν σε διεκδικήσεις με πανκοινωνική απεύθυνση, που συνδυαζόμενα με τον αγώνα για ψωμί και ελευθερία μετατρέπονταν στο σύνθημα για την ανατροπή της χούντας. Αυτό αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά μαθήματα που δίνει ο Νοέμβρης για τη σημερινή εποχή. Δεν αναιρείται η ανάγκη του συνδικαλισμού και των επιμέρους αγώνων στα πανεπιστήμια, τα ΤΕΙ, τα σχολεία κτλ. Αλλά σήμερα, περισσότερο από ποτέ, για να μπορέσουν να υλοποιηθούν νικήσουν τη συνολική ανατροπή της επίθεσης και της αστικής πολιτικής.
Για αυτό και πρέπει, ο αγώνας για πρόσβαση των νέων σε κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης, για ανατροπή του σύγχρονου αναλφαβητισμού, για διεύρυνση της δημόσιας και δωρεάν εκπαίδευσης και διάλυση κάθε πλευράς ιδιωτικοποίησης να τεθεί στο κέντρο των σημερινών αγώνων, τόσο του φοιτητικού όσο και του εργατικού κινήματος. Την ίδια στιγμή που η πάλη για την ανατροπή των μνημονίων, των κυβερνήσεων και της αντιλαϊκής απολιτικής αποτελεί αδιαπραγμάτευτη πλευρά των αγώνων της νεολαίας.
Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ανασυγκρότηση και ενδυνάμωση του πιο οργανωμένου κομματιού της νεολαίας, του φοιτητικού κινήματος. Δεν αρκούν οι καταλήψεις και οι πορείες, όσο αναγκαίες και αν είναι. Απαιτείται πρώτα και κύρια ένα άλμα στην πολιτικοποίηση και την οργάνωση. Όχι έξω από τις καθημερινές αντιπαραθέσεις με κάθε ζήτημα που προκύπτει, μη ξεχνάμε ότι τόσο στη Χούντα, όσο ακόμα και στην Κατοχή, οι αγώνες για εκπαιδευτικά ζητήματα ήταν εξαιρετικά κρίσιμοι. Όμως, πρέπει να στοχεύουμε σε μια ριζική ανατροπή των συσχετισμών, στη συντριπτική ήττα των μνημονιακών δυνάμεων και όσων τις στηρίζουν μεταξύ των φοιτητών και του καθηγητικού κατεστημένου. Οι φοιτητικοί σύλλογοι και οι μαζικές διαδικασίες τους μπορούν σήμερα να αναγεννηθούν μέσα από μια ανώτερη συνείδηση του ρόλου τους σαν όργανα ανατροπής της κυρίαρχης πολιτικής και αντικαπιταλιστικής αμφισβήτησης. Και χρειάζονται ανώτερες μορφές συντονισμού του αγώνα, όπως αιρετοί και ανακλητοί αντιπρόσωποι κ.α.
Εξίσου απαραίτητη είναι η είσοδος στο προσκήνιο, του μαθητικού κινήματος. Όσο δύσκολο και αν είναι, απαιτείται εκ βάθρων θεμελίωση του μαθητικού συνδικαλισμού, αγώνας για καλύτερη οργάνωση και συντονισμό. Στους μαθητές θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό και η πάλη ενάντια στο σύγχρονο φασισμό. Πλάι σε αυτό θα πρέπει να αναζητούμε σύνθετες μορφές οργάνωσης και κοινού αγώνα για όλη τη νέα γενιά, με ενώσεις ή συλλόγους νεολαίας σε περιοχές ή πόλεις.
Η νέα γενιά αυτού του κόσμου, τι θα φέρει για την ανθρωπότητα;
Υπάρχει, ωστόσο, ένα ακόμα μεγαλύτερο και ιστορικό ερώτημα για τη νέα γενιά. Και αυτό αντηχεί σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου. Το ερώτημα είναι σε ποιο κόσμο θα ζήσει; Είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που μια γενιά έχει να αντιμετωπίσει τη σιγουριά ότι το μέλλον στο οποίο θα μεγαλώσει και θα ζήσει είναι τόσο σκοτεινό. Είναι σίγουρα η πρώτη μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η νέα γενιά του μεσοπολέμου είχε μπροστά της λίγες επιλογές. Ή θα πέθαινε αναμένοντας στις ουρές για τα συσσίτια. Ή θα στρατευόταν με ότι πιο απάνθρωπο έχει γεννήσει ο ανθρώπινο πολιτισμός, το φασισμό, επιλογή που πήραν ορισμένοι. Ή θα έμπαινε με όλη της την ψυχή στον αγώνα ενάντια στον φασισμό και τον καπιταλισμό. Αυτοί την επιλογή πήραν οι περισσότεροι, φτιάχνοντας την πιο σπουδαία και ηρωική γενιά του 20ου αιώνα, που έδωσε τη ζωή της για μια κοινωνία δίκαιη και ειρηνική. Στην Ελλάδα, ήταν η νεολαία το πιο μαχητικό, δημιουργικό και επαναστατικό κομμάτι της εαμικής αντίστασης. Άλλα νίκησε και άλλα έχασε, δεν κατάφερε όμως να εκπληρώσει τα όνειρά της. Μια άλλη νέα γενιά στις δεκαετίες του 60 και του 70 αποφάσισε να παλέψει για να εκπληρώσει τα ιδανικά των πατεράδων της. Στην Ελλάδα έριξε τη χούντα. Και πάλι όμως, το όραμα ενός δίκαιου κόσμου δεν έγινε πραγματικότητα.
Σήμερα ήρθε ο δικός μας κλήρος. Ή θα αφήσουμε τον κόσμο να μπει σε ένα νέο μακρύ πυκνό σκοτάδι ή παλέψουμε για μια άλλη κοινωνία, μια κοινωνία που δεν μπορεί παρά να είναι σοσιαλιστική κομμουνιστική. Άλλος δρόμος δεν υπάρχει. Και αν αυτές είναι οι επιλογές μας, τότε η απόφαση που πρέπει να πάρει η νεολαία όλου του κόσμου είναι ιστορική. Και θα την πάρει μόνο έχοντας συνείδηση του έργου που σηκώνει στις πλάτες της.
πηγή: anaireseis.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου