Η πολιτική «πρόκληση» των μεταναστών

του Κώστα Χαριτάκη

Πέρα από την κυρίαρχη λογική των δικαιωμάτων...

 

Όσα συμβαίνουν αυτό το διάστημα γύρω από τον αγώνα των μεταναστών απεργών πείνας και τη διεκδίκηση της νομιμοποίησης για όλους χωρίς προϋποθέσεις συμπυκνώνουν το «κοινωνικό ζήτημα» της εποχής μας και αναχαράζουν τις διαχωριστικές γραμμές μέσα στην κοινωνία αλλά και σε όλους τους πολιτικούς οργανισμούς. Αυτό που από την κυρίαρχη φιλολογία περιγράφεται ως «μεταναστευτικό πρόβλημα» δεν είναι τίποτε άλλο από την «υπερχείλιση» ενός τεράστιου πλεονάζοντος (για τα μέτρα και τους στόχους της καπιταλιστικής παραγωγής) εργατικού δυναμικού, απέναντι στο οποίο ορθώνονται τείχη πραγματικά, νομικά και ιδεολογικά, όχι μόνο από τους θεσμούς της κυριαρχίας αλλά και από τους φορείς του κατεστημένου εργατικού κινήματος και της «σύμμετρης» προς το σύστημα Αριστεράς. Οι κοινωνικές και οικονομικές καταστροφές που έχει φέρει η διείσδυση του κεφαλαίου και της αγοράς και στην τελευταία γωνιά της γης, «ξεχερσώνει» από το έδαφος και από τα μέσα της επιβίωσης δισεκατομμύρια ανθρώπους, πλάι στο ξερίζωμα από τους πολέμους και την πολιτική καταστολή. 
Η κίνηση αυτού του «πλεονάσματος», που σε συγκεκριμένες ιστορικές στιγμές ήταν αναγκαίο για να χτίσει με την υπερεκμετάλλευσή του τα διάφορα οικονομικά θαύματα της «ανάπτυξης» ανά τον κόσμο, σήμερα είναι αχρείαστη για δύο λόγους: γιατί το κεφάλαιο μπορεί να κινηθεί και να επιβληθεί με αστραπιαία ταχύτητα σε οποιονδήποτε τόπο, και γιατί το μεγαλύτερο μέρος αυτής της πλεονάζουσας εργασίας δεν μπορεί να απορροφηθεί από τη σημερινή παραγωγή καθώς είναι και η ίδια «πλεονάζουσα», με τα επίπεδα παραγωγικότητας και εκμετάλλευσης να έχουν ξεπεράσει και την πιο οργιώδη φαντασία. Επομένως, όσο η ζωή μας εξακολουθεί να εξαρτάται από την παραγωγή για την παραγωγή και από την κατανάλωση για την κατανάλωση, αυτό το πλεόνασμα θα έχει τη θέση των «αποβλήτων» της προόδου και θα αντιμετωπίζεται με την πρακτική του φρουρίου και της εγκατάλειψης. 
Για να υπάρξουν αναγνώριση, ελεύθερη μετακίνηση και πλήρη δικαιώματα στους μετανάστες θα πρέπει ο σεβασμός της ζωής και η αναγνώριση κάθε ανθρώπου ως προσώπου να αποσυνδεθεί από τη βάση πάνω στην οποία θεμελιώθηκε στην αστική κοινωνία, δηλαδή από την εργασία και από την ένταξη σε ένα έθνος-κράτος. Η έννοια του πολίτη και των δικαιωμάτων του, όπως κυριάρχησε από την εποχή των αστικών επαναστάσεων, είναι σήμερα όχι μόνο ξεπερασμένη αλλά και επικίνδυνα αντιδραστική. Παρ' όλα αυτά εξακολουθεί να είναι ο απώτατος ορίζοντας του εργατικού κινήματος και της Αριστεράς... 
Η ανθρώπινη ζωή είναι υπεράνω συνόρων, εργασίας και κρατών, ακόμη κι αν χρειάζεται ένα έδαφος ή μια δραστηριότητα για να επιβιώσει και να δημιουργήσει. Και οι διαστάσεις που έχει πάρει η μετανάστευση στις μέρες μας μάς φέρνει διαρκώς και δραματικά αντιμέτωπους με αυτό το απωθημένο ερώτημα: είτε ο άνθρωπος έχει αυθύπαρκτη αξία, είτε αναγνωρίζεται ως άνθρωπος μόνο με τη δουλειά και την ένταξη σε ένα έθνος ή σε μια κρατική επικράτεια. Ο καπιταλισμός, και δυστυχώς μαζί του και το εργατικό κίνημα και η Αριστερά, απαντά το δεύτερο. 
Κι όμως, αυτός ο αστικός γόρδιος δεσμός έχει κοπεί κάποτε στο παρελθόν: η Κομμούνα του 1871 διακήρυξε τόσο απλά ότι «όσοι κοιμούνται κάτω από τον ουρανό του Παρισιού» είναι πολίτες με ίσα δικαιώματα. Σήμερα που το κεφάλαιο πηγαίνει όπου θέλει, μεταφέροντας όπου κι αν πάει τα «δικαιώματά» του, γιατί δεν μπορεί να κάνει το ίδιο και ο κάθε άνθρωπος ανεξάρτητα από εθνικότητα, εργασία ή θρησκεία; 
Και πώς μπορεί να επιβληθεί αυτό; Με μια νέα «διακήρυξη των δικαιωμάτων» κάποιας αστικής ή «εργατικής» κυβέρνησης-εξουσίας, ή με την συγκρουσιακή ανατρεπτική πράξη ενός κινήματος που θα προστατεύσει στην πράξη το πιο εκμεταλλευόμενο και αποκλεισμένο τμήμα της κοινωνίας; Πάνω στον κάβο αυτών των διλημμάτων, από τα οποία δεν μπορεί πλέον να κρυφτεί κανείς λόγω της αποφασιστικής στάσης των μεταναστών απεργών πείνας, είναι που γκρεμοτσακίστηκε για άλλη μια φορά το προσδεδεμένο σε λογικές κρατικής-εθνικής προστασίας «οργανωμένο» εργατικό κίνημα και η Αριστερά των διακηρύξεων και της πρακτικής εγκατάλειψης των μεταναστών. 
Ο κύβος, όμως, έχει ριφθεί. Και οι νέες διαχωριστικές γραμμές δεν μπορεί παρά να συγκροτήσουν και νέα υποκείμενα κοινότητας και αγώνα, έξω από το πλαίσιο της κυρίαρχης αντίληψης και πολιτικής των δικαιωμάτων...