Η συρρίκνωση της ανώτατης εκπαίδευσης

του Παναγιώτη Σωτήρη

Δόθηκαν στη δημοσιότητα το πόρισμα και τα πρακτικά του ΕΣΥΠ για την ανώτατη εκπαίδευση. Συνολικά, προλειαίνει το έδαφος για το νέο νόμο του Υπουργείου Παιδείας, καθώς αναπαράγει τα βασικά σημεία του περιβόητου «Κειμένου Διαβούλευσης» του Υπουργείου για την κατάργηση του αυτοδιοίκητου των πανεπιστημίων, τη διοίκηση μέσω διορισμένων μάνατζερ, την επιβολή νέου εξεταστικού φίλτρου μέσω του «προπαρασκευαστικού έτους».

Εντυπωσιάζει, όμως στα πρακτικά του ΕΣΥΠ η έμφαση στην ανάγκη περιορισμού του προσφερόμενου διδακτικού έργου των πανεπιστημίων. «Πληθωρικά» είναι τα προγράμματα σπουδών κατά τον πρόεδρο του ΕΣΥΠ Α. Λυκουργιώτη, με «μεγάλο αριθμό επιλεγόμενων μαθημάτων» και «υπερβολικό χρόνο που αφιερώνεται σε διαλέξεις». «Υπερφορτωμένα» τα προγράμματα σπουδών κατά το Δ. Ματθαίου, πρόεδρο του Κέντρου Εκπαιδευτικής Έρευνας. Πρέπει να περιοριστούν τα μαθήματα επιλογής υποστήριξε ο Θ. Παπαθεοδώρου, πρύτανης του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Περιορισμό του αριθμού των μαθημάτων στα προγράμματα σπουδών ζήτησε η εκπρόσωπος του ΠΑΣΟΚ (αλλά και τέως αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου) κ. Χ. Βιτσιλάκη. Και βέβαια τα εύκολα θύματα θα είναι τα θεωρητικά μαθήματα, ιδίως όσα αφορούν τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Δεν είναι τυχαίο ότι και σε άλλες χώρες προηγήθηκαν των περικοπών εκτεταμένες δυσφημιστικές εκστρατείες για το πόσο άχρηστα, αντιπαραγωγικά ακόμη και… αντιεμπορικά είναι αυτά τα μαθήματα. Αλλά για ποια ποιότητα μόρφωσης θα μιλάμε εάν εξορίσουμε τη λογοτεχνία, την αρχαιολογία τη φιλοσοφία, την κοινωνική θεωρία, τις σπουδές φύλου, τα μαθήματα ξένων πολιτισμών;

Και τι θα αντικαταστήσει τα μαθήματα που θα περικοπούν; Ένα μείγμα από ιστοσελίδες, πακέτα εκπαιδευτικού λογισμικού, μαγνητοσκοπημένες διαλέξεις, προετοιμασία εργασιών, «εργασία στο σπίτι και στη βιβλιοθήκη», συνολικά η καταφυγή στην τεχνολογία και η αντιγραφή πρακτικών της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.

Όμως, λιγότερα προσφερόμενα αντικείμενα (και λιγότεροι διδάσκοντες) σημαίνουν μικρότερο επιστημονικό εύρος και βάθος και τμήματα με περιορισμένο ερευνητικό έργο.  Νέες επιστημονικές κατευθύνσεις δεν θα αναπτύσσονται, νέα αντικείμενα δεν θα προσφέρονται. Όλα αυτά συνεπάγονται υποβάθμιση των σπουδών, υποβάθμιση της επιστημονικής κατάρτισης των φοιτητών και τελικά υποβάθμιση των πτυχίων. Αυτό θα είναι ακόμη πιο έντονο στα περιφερειακά πανεπιστήμια, όπου στις αντικειμενικές δυσκολίες και το μειωμένο σχετικά κύρος σε σχέση με τα κεντρικά θα προστεθεί και η αποψίλωση από ένα σημαντικό μέρος των μαθημάτων, ιδίως αυτά που μπορεί να τους έδιναν επιστημονικό βάθος και πρωτοτυπία. 

Όλα αυτά συνεπάγονται επιπλέον μετάλλαξη των πανεπιστημίων. Αντί για την προσφορά υψηλού επιπέδου και μεγάλου εύρους μαθημάτων, φαίνεται να κυριαρχεί η αντίληψη του «εκπαιδευτηρίου μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης», που απλώς προσφέρει, με τρόπο τυποποιημένο και μηχανικό, μια βασική κατάρτιση, λειτουργώντας είτε ως προθάλαμος των μεταπτυχιακών, είτε ως βάση για επάλληλους κύκλους κατάρτισης – επανακατάρτισης. 

Άλλωστε, η επιλογή συρρίκνωσης της Ανώτατης Εκπαίδευσης έγινε σαφής και από το πώς παρουσιάζεται πλέον το θέμα των συγχωνεύσεων ιδρυμάτων και της μετάβασης από το τμήμα στη σχολή. Πλέον, η έμφαση δεν είναι στα υποτιθέμενα ακαδημαϊκά κριτήρια και τις διεπιστημονικές «συνέργειες», αλλά στην εξοικονόμηση πόρων. Τα δημοσιεύματα για την κατάργηση δεκάδων πανεπιστημιακών τμημάτων και ΤΕΙ στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της… υστέρησης εσόδων, είναι από αυτή την άποψη χαρακτηριστικά.

Ένα μείγμα νεοφιλελεύθερου κυνισμού και κακοχωνεμένου τεχνοκρατισμού μεθοδεύει την ουσιαστική συρρίκνωση της δημόσιας ανώτατης εκπαίδευσης. Αυτό δεν μπορεί και δεν πρέπει να γίνει αποδεκτό.