Ποιος θυμάται τις παλιές νίκες;

του Leonard Quart για το περιοδικό  Dissent
μετάφραση από τη Νάνσυ Θέου
 

Δεν είναι και η ιδανικότερη περίοδος για τη Μεγάλη Βρετανία. Η ανεργία είναι στο 7,7%, οι κατασχέσεις σπιτιών βρίσκονται σε ανοδική τροχιά, όπως επίσης και το δημοσιονομικό έλλειμμα. Μία τελείως νέα, δημοσιοσχετίστικη εκδοχή των Τόρις είναι στην εξουσία, διατηρώντας ακόμα ως ισχυρό της χαρτί τις μαζικές περικοπές στις δαπάνες και τις κοινωνικές υπηρεσίες. Μαζικές περικοπές που πιθανότατα θα κατακρεουργήσουν το βρετανικό κοινωνικό κράτος. Tο Εργατικό Κόμμα από την άλλη, μετά από την πρόσφατή του εκλογική ήττα, θα χρειαστεί κάποιο χρόνο, προκειμένου να φτιάξει ένα βιώσιμο εναλλακτικό πολιτικό πρόγραμμα προτού, υπό την καθοδήγηση του νέου του επικεφαλής Ed Miliband, μπορέσει να επιστρέψει στην εξουσία. Τα βρετανικά συνδικάτα δεν έχουν πια την επιρροή, την ενέργεια και τη μαζική συμμετοχή άλλων εποχών, ενώ η συλλογική κουλτούρα της εργατικής τάξης και η κοινοτική ζωή κατακερματίζονται όλο και περισσότερο με το πέρασμα κάθε δεκαετίας.

Παρόλα αυτά, η βρετανική κινηματογραφική βιομηχανία συνεχίζει να δημιουργεί mainstream ταινίες που παρουσιάζουν την εργατική τάξη ζεστή, αισιόδοξη, με μία διάχυτη αίσθηση αλληλεγγύης, παρά την επιδείνωση της οικονομικής της κατάστασης. Μπορώ να θυμηθώ ταινίες, όπως Οι Βιρτουόζοι (1996) και το Full Monty (1997), που απεικόνιζαν μία εργατική τάξη, που παρά τις δυσκολίες και την ανεργία με τις οποίες ερχόταν αντιμέτωπη, διατηρούσε ακόμα μία ομοιογένεια μέσω της επαφής της με την παραδοσιακή κουλτούρα. Αυτό ίσως να ήταν ο ευσεβής πόθος στα τέλη του 20ου αιώνα, σε μία Βρετανία που έχανε τις ρίζες της, προωθώντας την κινητικότητα στην αγορά εργασίας, ενώ ταυτόχρονα αυξάνονταν οι οικονομικές ανισότητες. Κι όμως στις ταινίες αυτές οι εργαζόμενοι ήρωες καθοδηγούμενοι από κάποια απομεινάρια συλλογικότητας οδηγούνται σε μία μάλλον αισιόδοξη θέαση της πραγματικότητας, παρόλο που στην ουσία δε νικούν και τελικά ποτέ δεν παίρνουν πίσω τις δουλειές τους. 

Ο σκηνοθέτης της ταινίας Made in Dagenham (2010) Nigel Cole μας είναι ήδη γνωστός από τα Κορίτσια Ημερολογίου (2004), μίας δημοφιλούς, πλην όμως αδιάφορης ταινίας με την Helen Mirren για μία ομάδα γυναικών που ποζάρουν γυμνές, προκειμένου να μαζέψουν χρήματα για φιλανθρωπικό σκοπό. Τώρα, εμφανίζεται ξανά με το πολύ καλύτερο, πρωτότυπο και ανεπιτήδευτο Made in Dagenham. Πρόκειται για μία κωμική κατά βάση ταινία που αναβιώνει για μία ακόμα φορά την εικόνα μίας πνευματώδους, ασυμβίβαστης αγγλικής εργατικής τάξης. Οι ηρωίδες είναι όλες γυναίκες, εργαζόμενες στο τμήμα παραγωγής καλυμμάτων για καθίσματα στο εργοστάσιο της Ford στο Ντάγκενχαμ, ένα προάστιο του Ανατολικού Λονδίνου. Η ταινία χρονικά τοποθετείται στο 1968. Το νέο συμβόλαιο που τους προσφέρεται από την εταιρεία τις κατατάσσει στους ανειδίκευτους εργάτες (παρόλο που η εργασία τους είναι περίπλοκη και δύσκολη), την ίδια στιγμή που οι άνδρες εργαζόμενοι σε γραμμή συναρμολόγησης λογίζονται ως ειδικευμένοι και λαμβάνουν υψηλότερο μισθό. Αποφασίζουν να προχωρήσουν σε απεργία.

Η επικεφαλής των γυναικών είναι μία συνηθισμένη, χαμηλών τόνων, απολιτίκ νοικοκυρά, η Rita O΄Grady (την υποδύεται η Sally Hawkins, γνωστή από το Τυχερή και Ευτυχισμένη). Με το που αναλαμβάνει το νέο της ρόλο ανακαλύπτει αναπάντεχα πως έχει μία μαχητική, γεμάτη αυτοπεποίθηση φωνή και διακατέχεται από μία  παθιασμένη αφοσίωση για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων των γυναικών. Στον αγώνα της αυτόν εισπράττει υποστήριξη και ενθάρρυνση από έναν συμπονετικό άνδρα, τον Albert Passingham (Bob Hoskins), έναν πράο πωλητή που εργάζεται στο κατάστημα του εργοστασίου. Πρόκειται για το μοναδικό άνδρα της ταινίας που δεν διακατέχεται από αντιφεμινιστικά αισθήματα. Η Rita O΄Grady περιστοιχίζεται από άλλες εργαζόμενες σε δευτερεύοντες γυναικείους ρόλους – μία γλυκιά, ταλαντούχα μοντέλα και μια σεξουαλικά επιθετική και απελευθερωμένη γυναίκα, την Brenda (Andrea Riseborough). Ρόλοι που λειτουργούν προς τέρψιν της όρασης του θεατή. Υπάρχει, τέλος, η γοητευτική, καλοντυμένη και σπουδαγμένη στο Oxbridge Lisa (Rosamund Pike), καταπιεσμένη σύζυγος ενός αυτάρεσκου σεξιστή και ανεγκέφαλου στελέχους της Ford στο Ντάγκενχαμ. Η Lisa γίνεται σύμμαχος (με μάλλον μεγάλη ευκολία) της Rita ξεκινώντας μία φιλία που υποτίθεται ότι καταδεικνύει πως οι κοινωνικές τάξεις μπορούν εύκολα να ξεπεραστούν, όταν οι γυναίκες επιλέγουν να πολεμήσουν τον σεξισμό.

Όλοι οι άνδρες στην ταινία, εκτός από τον Albert, είναι ανεγκέφαλοι σωβινιστές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο ιδιοτελής, υποκριτής επικεφαλής του τοπικού σωματείου Monty Taylor (Kenneth Cranham), ο οποίος ενώ μοστράρεται στις γυναίκες με χιλιοειπωμένα κλισέ και υποσχέσεις, υποχωρεί χωρίς ενδοιασμούς μπροστά στα αφεντικά. Αλλά ούτε κι οι αριστεροί επικεφαλής του σωματείου είναι καλύτεροι. Μπορεί να αποκαλούν τις γυναίκες «συντρόφισσες», δεν έχουν, όμως, κανένα πρόβλημα, να υποτάσσουν τις απαιτήσεις των γυναικών στις ανάγκες των εργαζόμενων ανδρών. Ο σύζυγος της Rita, o Eddie, ένας καλός άνθρωπος που προσπαθεί πολύ για να την υποστηρίξει, γίνεται μνησίκακος, όταν αισθάνεται πως εκείνη παραμελεί τον ρόλο της ως νοικοκυράς. (Στο τέλος, βέβαια, αποδέχεται τον αγώνα της). Δε θα μπορούσε να λείπει και ο ζόρικος Αμερικανός, που έχει έρθει απευθείας από τα κεντρικά της Ford και προσπαθεί να σπάσει την απεργία. Μέχρι και ο Πρωθυπουργός, αρχηγός των Εργατικών, παρουσιάζεται ευθυνόφοβος και φοβισμένος.

Με άλλα λόγια, σ΄ αυτή την ταινία οι άνδρες είναι είτε θύτες, είτε ήσσονος σημασίας φιγούρες - είναι οι γυναίκες που βρίσκονται στο επίκεντρο. Το Made in Dagenham αποτελεί φόρο τιμής στις εργαζόμενες γυναίκες που βρίσκουν την εσωτερική δύναμη να τα βάλουν με την αυτοκινητοβιομηχανία Ford, χωρίς την υποστήριξη του συνδικάτου τους ή του εργατικού κόμματος. Η μοναδική πολιτικός που τις συντρέχει είναι η «παθιασμένη κόκκινη»  Barbara Castle (η καυστική και οξυδερκής Miranda Richardson) - μία δυναμική, σκληροτράχηλη πραγματίστρια, που πίστευε στη μετασχηματιστική φύση του σοσιαλισμού. Ήταν γενική γραμματέας της κυβέρνησης Wilson, στην ταινία, όμως, προτιμά μάλλον τις αδελφές της από την κυβέρνηση και δεν τολμά να παρεκκλίνει από το πολιτικά ασφαλές. (Ο Ford σε κάποιο σημείο απειλεί ότι θα πάρει τα εργοστάσια από τη Μ. Βρετανία.). Η πειθαρχημένη Rita και οι συνάδελφοί της κερδίζουν με την απεργία ισότητα στο μισθό, μία νίκη που έμμεσα οδήγησε 2 χρόνια αργότερα σε μία πραγματική νίκη για όλες τις Βρετανίδες, στο νόμο δηλ. για ίσο μισθό (Equal Pay Act) του 1970.

Η ταινία Made in Dagenham δεν έχει καμία σπίθα ή λεπτότητα, τίποτα το διφορούμενο. Είναι απλά διασκεδαστική και σου φτιάχνει τη διάθεση. Με πολύ προβλέψιμο τρόπο ρίχνεται στη σαπουνόπερα, όταν παρακολουθούμε την αυτοκτονία του συζύγου μίας απεργού, καθώς και με σκηνές που έρχονται κατευθείαν από τις καθιερωμένες τηλεοπτικές σειρές - ο άνδρας της Rita να παραδέρνει στο νοικοκυριό καίγοντας το φαγητό, καθώς και το επαναλαμβανόμενο αστείο της Castle, η οποία συνεχώς επιπληττει αυστηρα τους δυο χαζους βοηθούς της. Τίποτα από αυτά δε λειτουργεί, αλλά αυτή η χαρούμενη, σχετικά επίπεδη ταινία σε κάνει να θυμάσαι πως η εργατική τάξη ήταν κάποτε μία δύναμη  την οποία έπρεπε να υπολογίζει κανείς. 

 

πηγή: Αριστερό Βήμα