Από το Γκουαντάναμο στις κυβερνήσεις των τραπεζιτών

του Λεωνίδα Βατικιώτη

Δέκα χρόνια συμπληρώθηκαν απ’ όταν το Γκουαντάναμο, η ναυτική βάση που παράνομα διατηρούν οι ΗΠΑ στο έδαφος της Κούβας, άνοιξε τις πύλες του για να γίνει τόπος κράτησης και βασανιστηρίων εκατοντάδων μουσουλμάνων και αράβων που συνελήφθησαν από τους Αμερικάνους στο πλαίσιο ενός από τους πιο βρόμικους πολέμους του 20ου αιώνα: του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας». Ήταν η πλήρης συγκινησιακού φόρτου επίσημη δικαιολογία για να θέσουν οι ΗΠΑ υπό τον έλεγχό τους τα πετρέλαια της κεντρικής Ασίας και της Μέσης Ανατολής. Παρότι όμως η δημιουργία του Γκουαντάναμο συνοδεύτηκε από θύελλα διαμαρτυριών και την εξέγερση του νομικού κόσμου, το Γκουαντάναμο εξακολουθεί να είναι εκεί με 171 κρατούμενους, εκ των οποίων μάλιστα οι 89 παρότι μπορούν να απελευθερωθούν, με τη βούλα της CIA, του FBI, του υπουργείου Εσωτερικής Ασφάλειας και του αμερικανικού στρατού, παραμένουν στα κελιά τους επειδή οι διώκτες τους δεν έχουν που να τους στείλουν… Η κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα συνεχίζει να τους κρατά φυλακισμένους κατά ένα μέρος παγιδευμένη στη νομική μαύρη τρύπα που δημιούργησε, κυρίως όμως αποδεικνύοντας ότι η συνταγματική και νομική οπισθοδρόμηση που έφερε το Γκουαντάναμο δεν ήταν κάτι πρόσκαιρο, αλλά ήρθε για να μείνει.

Το χειρότερο, υπ’ αυτό το πρίσμα, είναι ότι η πιο βαριά κληρονομιά που άφησε πίσω της η οκταετία του Μπους και των «νεοσυντηρητικών» αποδείχτηκε πως δεν ήταν ένα «στιγμιαίο λάθος». Αντίθετα έδωσε το έναυσμα και σηματοδότησε μια ευρύτερη αμφισβήτηση και αναίρεση κατοχυρωμένων δημοκρατικών ελευθεριών και συνταγματικών εγγυήσεων και στις δύο όχθες του Ατλαντικού. Στη γοητεία των καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, πάντα για λόγους …ανωτέρας βίας, δεν αντιστάθηκε ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση, που δέκα χρόνια πριν δεν δίστασε να αποδοκιμάσει το αμερικανικό Νταχάου. Στην επέτειο όμως των δέκα χρόνων από την ίδρυσή του, δεν βρήκε να πει ούτε λέξη. Αδιάψευστος μάρτυρας της μετάδοσης του «ιού» και στην από δω μεριά του Ατλαντικού αποτελεί η ανατροπή των εκλεγμένων κυβερνήσεων του Μπερλουσκόνι και του Παπανδρέου τον Νοέμβριο του 2011 από το δίδυμο «Μερκοζύ» και ο διορισμός τραπεζιτών στη θέση του πρωθυπουργού και στις δύο χώρες.

Παρότι πρόκειται για δύο ολότελα διαφορετικές καταστάσεις, μία πιο προσεκτική, συγκριτική ματιά στο Γκουαντάναμο από την μια πλευρά και στις ανατροπές εκλεγμένων κυβερνήσεων από την άλλη, αποκαλύπτει ανατριχιαστικές λεπτομέρειες.

Πρώτη και σημαντικότερη ομοιότητα είναι ότι τόσο το Γκουαντάναμο όσο και το δίδυμο Παπαδήμου – Μόντι επιβλήθηκαν στο πλαίσιο ενός ισχυρού συναισθηματικού σοκ, που μούδιασε τον κόσμο και εξουδετέρωσε κάθε δυνατότητα λογικής σκέψης και εκτίμησης. Η αιτία δε και η προέλευση της απειλής και στις δύο περιπτώσεις ήταν ακαθόριστη, ενώ αμφίβολης αποτελεσματικότητας ήταν τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για την αναχαίτισή ή την επίλυσή της. Στις ΗΠΑ μεσολάβησε μια «ασύμμετρη απειλή» όπως πολύ σύντομα χαρακτηρίστηκε η οποία δικαιολογούσε εξ ίσου ασύμμετρες ανταποκρίσεις απέναντί της που ξεκινούσαν από την μη αναγνώριση του καθεστώτος του «αιχμάλωτου πολέμου» στους συλληφθέντες Ταλιμπάν, έτσι ώστε να μην κάνουν χρήση των αυστηρά καθορισμένων προβλέψεων του διεθνούς δικαίου γι’ αυτές τις περιπτώσεις, και τον επακόλουθο χαρακτηρισμό τους ως «μαχητών του πολέμου» μέχρι τις απαγωγές υπόπτων που οργάνωνε η CIA σε χώρες με ισχυρό κράτους δικαίου όπως η Ιταλία, παραβιάζοντας την εθνική κυριαρχία τους. Στην Ευρώπη, οι «δίδυμοι πύργοι» που κινδύνευσαν ήταν το δημόσιο χρέος και το δημοσιονομικό έλλειμμα. Για τη διάσωσή τους ξαναγράφονται οι ιδρυτικές συνθήκες της ΕΕ και καταργείται το εργατικό δίκαιο παρότι υπήρχαν εξ αρχής πολύ πιο απλοί τρόποι για να αναχαιτιστεί η απειλή που δέχονταν: υψηλότεροι ρυθμοί μεγέθυνσης που θα μείωναν το χρέος εξ αντανακλάσεως και θα αύξαναν τα δημόσια έσοδα, εσωτερικός δανεισμός που θα καθιστούσε κενό γράμμα τις βαθμολογίες των οίκων αξιολόγησης, κοκ. Όπως όμως στην περίπτωση των ΗΠΑ το ζητούμενο εξ αρχής ήταν να δοθεί το πράσινο φως για την επέμβαση στο Αφγανιστάν κι όλα τ’ άλλα (όπως ο στόχος να καταστεί η Αμερική ασφαλέστερη) αποδείχθηκαν εύσχημες αφορμές έτσι και στην Ευρώπη αποκαλύφθηκε πως το ζητούμενο ήταν η μείωση των μισθών και η διάλυση της κοινωνικής ασφάλισης: Προς επίρρωση, το γεγονός ότι οι συνταγές που προκρίθηκαν για την αντιμετώπιση των δημοσιονομικών ανισορροπιών το μόνο που κατάφεραν ήταν να τις οξύνουν σε εκρηκτικό βαθμό αυξάνοντας δηλαδή το χρέος και το έλλειμμα, ενώ στο Αφγανιστάν οι Ταλιμπάν δεν είναι σήμερα πιο αδύναμοι απ’ όσο ήταν πριν δέκα χρόνια, όπως δείχνει το γεγονός ότι οι Αμερικάνοι τους αποδέχτηκαν ως συνομιλητές.

Η δεύτερη ομοιότητα σχετίζεται με την δικομματική συναίνεση που συνοδεύει και νομιμοποιεί και τα δύο πισωγυρίσματα. Στις ΗΠΑ όλοι σχεδόν είχαν πιστέψει ότι ο πολλά υποσχόμενος Μπαράκ Ομπάμα αν επρόκειτο να υλοποιήσει μία μόνο δέσμευση από όσες προηγήθηκαν της εκλογής του, θα ήταν αυτή που αφορούσε το κλείσιμο του Γκουαντάναμο. Η δήλωσή του άλλωστε πως «το Γκουαντάναμο πιθανότατα δημιούργησε περισσότερους τρομοκράτες στον κόσμο απ’ όσους φυλακίστηκαν σ’ αυτό», αντανακλούσε πιστά τις ανησυχίες που δημιούργησε η λειτουργία του ακόμη και σε μέρος της αμερικανικής πολιτικής ελίτ. Παρόλα αυτά έχουν περάσει δύο χρόνια από τότε που υποτίθεται ότι θα έκλεινε κι όχι μόνο δεν φαίνεται φως στον ορίζοντα αλλά τον τελευταίο χρόνο δεν έχει αποφυλακισθεί ούτε ένας κρατούμενος! Εξετάζοντας τα καθ’ ημάς οι υποχωρήσεις του Ομπάμα δεν απέχουν πολύ από τις υποχωρήσεις του προέδρου της ΝΔ, Αντώνη Σαμαρά, ο οποίος παρά τις αρχικές αντιρρήσεις του όχι απλώς στήριξε την κυβέρνηση Παπαδήμου, αλλά πρόσφερε στη συγκρότησή της και στελέχη πρώτης γραμμής.

Η δικομματική συναίνεση επέτρεψε μια ακόμη ομοιότητα του Γκουαντάναμο με το δίδυμο των Παπαδήμου – Μόντι, που αφορά τη χρονική διάρκεια. Και τα δύο φαινόμενα αρχικά επιβλήθηκαν με σαφή χρονικό ορίζοντα και στο όνομα μιας έκτακτης ανάγκης που όσο περνάει ο καιρός όμως αποκτά χαρακτηριστικά μονιμότητας. «Το Γκουαντάναμο αποτελεί ένα βαθύτερο πρόβλημα τώρα απ’ ότι ήταν στο παρελθόν», γράφει χαρακτηριστικά το αμερικανικό προοδευτικό περιοδικό The Nation. «Πλέον δεν είναι μια προσωρινή εξαίρεση, έχει γίνει μόνιμο και αναπόσπαστο τμήμα του εθνικού μας συνόλου», συμπληρώνει. Όπως περίπου και η κυβέρνηση Παπαδήμου. Το αρχικό χρονοδιάγραμμα οπότε θα τερμάτιζε τον βίο της προκηρύσσοντας εκλογές είχε τεθεί για τις 19 Φεβρουαρίου 2012. Έκτοτε συνεχώς απομακρύνεται σαν τον ορίζοντα  με τελευταία ημερομηνία που ακούστηκε να είναι η 29η Απριλίου από τον Βαγγέλη Βενιζέλο. Ο Λουκάς Παπαδήμος φυσικά σιωπά…

Η τέταρτη ομοιότητα είναι πως επιβλήθηκαν μετά από την απειλητική επανεμφάνιση του εσωτερικού εχθρού. Στις ΗΠΑ είχε προηγηθεί η ελπιδοφόρα εμφάνιση του κινήματος κατά της παγκοσμιοποίησης που παρά τις αντιφάσεις του ξεχώρισε για την μαχητικότητά του, αμφισβήτησε τα ιερά και όσια της «ελεύθερης οικονομίας» όπως το διεθνές εμπόριο και θα μπορούσε να ειπωθεί ότι αποτέλεσε τον πρόδρομο του σημερινού κινήματος «του 99%» ή «Καταλάβετε την Γουόλ Στριτ». Στην Ελλάδα ο διορισμός του πρώην διοικητή της κεντρικής τράπεζας (κατά την περίοδο προετοιμασίας της ένταξης της Ελλάδας στη ζώνη του ευρώ) στο Μέγαρο Μαξίμου μια δεκαετία μετά με αποστολή να παραμείνει η Ελλάδα στην ευρωζώνη γίνεται αφού προηγήθηκαν μια σειρά εξελίξεις που η συνέχισή τους δεν προμήνυε τα καλύτερα για την εφαρμογή αυτής της πολιτικής: Το κίνημα των πλατειών το καλοκαίρι του 2011, η πρωτοφανής μαζικότητα της 48ωρης απεργίας στις 19 (κυρίως) και στις 20 Οκτωβρίου, η μετατροπή των παρελάσεων της 28ης Οκτωβρίου σε συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας και τέλος η μαζική απόρριψη από τις δημοσκοπήσεις της απόφασης της ΕΕ της 27ης Οκτωβρίου που αφορούσε την συμφωνία ανταλλαγή ομολόγων. Το Γκουαντάναμο και ο διορισμός νέας κυβέρνησης έβαλαν τέλος σε αυτή την σειρά των γεγονότων…

Η πέμπτη ομοιότητα είναι πως τα συνταγματικά – νομικά πραξικοπήματα σε ΗΠΑ και Ευρώπη έγιναν στο έδαφος του …εχθρού. Στην περίπτωση των ΗΠΑ με την κυριολεκτικά έννοια. Το Γκουαντάναμο μετά τον Ιανουάριο του 2002 έπαψε να είναι ένας τόπος που συμβολίζει την παράνομη κατοχή ξένου εδάφους από τις ΗΠΑ, αναδεικνύοντας την απειλή που συνιστούν οι ΗΠΑ για την μικροσκοπική Κούβα. Πλέον η κουβανέζικη ακτή του Γκουαντάναμο έγινε τόπος βασανιστηρίων, δυσφημίστηκε όπως κανείς δεν θα περίμενε. Στην Ευρώπη το «έδαφος του εχθρού» είναι μεταφορικό και σχετίζεται με την καθολική αμφισβήτηση που δέχθηκε η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου και το κόμμα του ΠΑΣΟΚ, το οποίο από «κόμμα των μη προνομιούχων», όπως το ήθελε ο ιδρυτής του, οριστικά και αμετάκλητα πλέον μετατράπηκε στο κόμμα του ΔΝΤ. Η ανατροπή όμως του Παπανδρέου από το ηγετικό δίδυμο της ΕΕ, όσο κι αν συνέπιπτε προς την επιθυμία μεγάλου μέρους του ελληνικού λαού (με μάρτυρα τις δημοσκοπήσεις που έδειχναν την αποδοχή του να τείνει σε μονοψήφια ποσοστά) δεν έγινε για να αναιρεθεί αυτή η πολιτική, αλλά για να θωρακισθεί. Ο διωγμός του Παπανδρέου από την πρωθυπουργία ήρθε να επιβεβαιώσει τη ρήση «πάντα υπάρχουν χειρότερα», προσφέροντας μια ανέλπιστη κατάληξη στο αίτημα «να φύγει η κυβέρνηση του Παπανδρέου» καθώς η οργή κατά των πολιτικών αξιοποιήθηκε στο έπακρο για να δοθεί όλη η εξουσία στους τραπεζίτες.

Πολλά ακόμη θα μπορούσαν να ειπωθούν για την δεκαετία που άνοιξε με τις αναίτιες φυλακίσεις στο Γκουαντάναμο και τα έκτακτα στρατοδικεία για να κλείσει με την εκχώρηση της πολιτικής εξουσίας σε αυτούς που φέρουν εγκληματικές ευθύνες για την σημερινή κρίση, κάνοντας τα δύο αυτά επεισόδια να μοιάζουν με τις δύο πράξεις του ίδιου έργου. Ας ευχηθούμε η αυλαία αυτού του δράματος να πέσει κάπου εδώ…

πηγή: Επίκαιρα