της Νατάσας Κεφαλληνού
Γιατί σε μια πόλη με εγκαταλελειμμένα σπίτια, υπάρχουν άστεγοι; Γιατί ένα σφραγισμένο θέατρο, που ανήκει στο Δημόσιο, παραμένει για χρόνια ανεκμετάλλευτο αντί να αποδοθεί σε νέες «άστεγες» ομάδες καλλιτεχνών; Γιατί ένα δημοτικό αναψυκτήριο βάζει λουκέτο μέχρι την ανεύρεση ιδιώτη, που θα το μετατρέψει σε καφετερία, αντί να δοθεί στους δημότες για να… στεγάσουν τις επιθυμίες και τις ανάγκες τους; «Λέγεται καπιταλισμός, ηλίθιε» θα μπορούσε να απαντήσει κανείς, προσπαθώντας να εξηγήσει τον παραλογισμό. Και πιο συγκεκριμένα, λέγεται ελληνικός καπιταλισμός, ο οποίος από το 2004, έτος των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα, αποφάσισε να βάλει σε εφαρμογή μια από τις πιο γενικευμένες επιχειρήσεις εμπορευματοποίησης και παράδοσης των ελεύθερων χώρων στα ιδιωτικά συμφέροντα. Πάρκα, πεζόδρομοι, δημόσια κτίρια, παραλίες, πλατείες, αδόμητες περιοχές παραδόθηκαν στα αρπακτικά, υπονομεύοντας την κοινωνική χρήση του χώρου και της πόλης. Όσο για το σήμερα: Στην Ελλάδα της κρίσης, οι δανειστές–δυνάστες μας (τράπεζες, ΔΝΤ, ΕΕ) απαιτούν να βγει ολόκληρη η χώρα στο σφυρί, ενώ είναι έτοιμοι να βάλουν πωλητήριο ακόμη και στην… Ακρόπολη.
Κι όμως η κρίση έχει και τα θετικά της: Ο παράλογος και ανορθολογικός καπιταλιστικός τρόπος οργάνωσης (της παραγωγής και της ζωής συνολικότερα) έγινε πιο εμφανής από ποτέ. Οι αντιθέσεις αποκαλύφθηκαν σε όλο τους το μεγαλείο. Η εικόνα του άστεγου που κοιμάται μέσα στα χαρτόκουτα μια παγωμένη νύχτα του Γενάρη, στο υπόστεγο μιας πολυώροφης ακατοίκητης (για πάνω από 2 χρόνια) πολυκατοικίας – δεν αφήνει περιθώρια για παρανοήσεις και αυταπάτες... Λεφτά υπάρχουν, πλούτος παράγεται, αλλά κάποιοι τον κλέβουν, μαζί με τις ζωές μας. Και δεν είναι μόνο η συνειδητοποίηση της κατάστασης από διευρυνόμενα τμήματα της ελληνικής κοινωνίας, ιδιαιτέρα των εκμεταλλευομένων (ανέργων, εργαζομένων κ.λπ.), το σημαντικότερο είναι ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι μπροστά σε αυτή την κατάσταση αποφασίζουν να αναλάβουν δράση, να πάρουν τη ζωής στα χέρια τους, να προτείνουν και να εφαρμόσουν άλλους τρόπους οργάνωσης της καθημερινότητας τους.
Έτσι τα τελευταία χρόνια, οι αυτοδιαχειριζόμενες προσπάθειες επανα-οικειοποίησης του δημόσιου χώρου ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια στις αφιλόξενες γειτονιές της Αθήνας. Τα παραδείγματα είναι πλέον πολλά: από το «άνοιγμα» της δημοτικής αγορά Κυψέλης και το αυτοδιαχειριζόμενο πάρκο Ναυαρίνου στα Εξάρχεια ως τα ολόφρεσκα εγχειρήματα του κοινωνικού – πολιτιστικού κέντρου Βύρωνα και την κατάληψη του θεάτρου Εμπρός από την Κίνηση Μαβίλη, στα όποια και περιηγηθήκαμε.
Μια λαμπηδόνα ανθίζει στη γειτονιά
Πώς θα ήταν αν οι ποιητές άφηναν τις πένες στα γραφεία τους, οι εργαζόμενοι παρατούσαν τηλεκοτρόλ και «ποντίκια» στην άκρη και όλοι μαζί αντάμωναν για να διαβάσουν ποιήματα και να μιλήσουν για την πολιτική ποίηση; Μια πρώτη απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα μπορούσε να πάρει κανείς αν επισκέπτονταν, το ζεστό χώρο «Λαμπηδόνα» (είναι το όνομα ενός λουλουδιού που λαμπιρίζει τη νύχτα), στο κέντρο του Βύρωνα στο άλσος Αγίας Τριάδας. Πάνω από πενήτα κάτοικοι του Βύρωνα και άλλων γειτονιών, ένα απόγευμα του Γενάρη, συναντήθηκαν με τη Νάντια Γαβαλά, τον Αντώνη Κασίτα, τον Κίμωνα Ρηγόπουλο, τον Γιώργο Ζιόβα και άλλους ποιητές (οι οποίοι διακρίνονται και για τη στράτευση τους στους αγώνες), κάνοντας την καθημερινότητα λιγότερο μίζερη και περισσότερο ποιητική. Το μικρόφωνο άνοιξε για να ακουστούν «στίχοι παρά πόδα», «ιστορίες στην πυρήνα ψημένες», «παραληρήματα ανέργων», «συλλογισμοί δουλευτάδων», γλυκές βεβαιότητες πως «η ζωή κρύβεται στις λεπτομέρειες της υπέρβασης»… Κι όταν ο πρώτος κύκλος αναγνώσεων έκλεισε, το λόγο πήρε ο απεργός της Χαλυβουργίας, Σταύρος Φοινικάκος, για να μας μιλήσει για «τον Αιγέας που αρματώνει την ελπίδα ξανά»…
Οι δημιουργικές δράσεις του Κοινωνικού και Πολιτικού Κέντρου ξεκίνησαν από τον εξωτερικό χώρο της Λαμπηδόνας το καλοκαίρι του 2011, με λαϊκά γλέντια, κουκλοθέατρο, ταινίες, δημιουργική απασχόληση παιδιών και καθαρισμό του άλσους. Είχαν προηγηθεί «συνελεύσεις κατοίκων ήδη από την άνοιξη του ίδιου χρόνου, με τη συμμετοχή δεκάδων, στις οποίες σχεδιάζαμε τη δημιουργία ενός κοινωνικού κέντρου. Στόχος ήταν να συγκροτηθεί ένας χώρος καθημερινής επαφής, όπου με χαμηλό αντίτιμο μπορείς να πιεις καφές, ποτό κλπ. Ένας χώρος συνεύρεσης, επικοινωνίας, ζύμωσης ιδεών και απόψεων» μας εξηγεί ο Βαγγέλης Μ., που συμμετέχει στο εγχείρημα από τα πρώτα βήματα της προσπάθειας.
Τελικά το πρώτο αποφασιστικό βήμα έγινε το διήμερο 14-15 Οκτώβρη με την πραγματοποίηση ενός πολύμορφου φεστιβάλ: «Από τη 2η μέρα αρχίσαμε να χρησιμοποιούμε και το εσωτερικό του χώρου. Και μέσα σε δύο μέρες συγκεντρώθηκαν 600 υπογραφές, σε κείμενο που κοινοποιήθηκε στο δημοτικό συμβούλιο, με το οποίο οι κάτοικοι της πόλης ζητούσαν να αποδοθεί η Λαμπηδόνα στους ίδιους» λέει ο Βαγγέλης. Να σημειώσουμε ότι ο χώρος ήταν για χρόνια δημοτικό αναψυκτήριο, στη συνεχεία λειτουργούσε ως δημοτική επιχείρηση, την οποία φαλίρισαν, και για έξι μήνες υπολειτουργούσε. «Το τελευταίο τετράμηνο είχε μπει λουκέτο. Διακηρυγμένη πρόθεση του δημάρχου ήταν να δοθεί η Λαμπηδόνα σε ιδιώτες για εμπορική εκμετάλλευση (βλ. άλλη μια καφετέρια με τραπεζοκαθίσματα σε δημόσιο χώρο)» τονίζει ο Νίκος Χ. Ακριβώς σε αυτό το… όραμα της δημοτικής αρχής έβαλαν φραγμό οι κάτοικοι, επαν-οικειοποιούμενοι το χώρο.
Μετά απ’ από αυτά ο δήμαρχος Βύρωνα αντέδρασε, αποδεικνύοντας ποιων τα συμφέροντα εκφράζει: Κλείδωσε με λουκέτο το χώρο και έστειλε τη δημοτική αστυνομία να τον φυλάει. Οι κάτοικοι αρνούμενοι να συμμορφωθούν προς τας υποδείξεις, στις 28/10 -παρουσία της δημοτικής αστυνομίας- ξαναμπαίνουν στο χώρο. Το… παιχνίδι με τα λουκέτα συνεχίζεται και οι κάτοικοι αποφασίζουν να πραγματοποιήσουν συνάντηση με τη Δημοτική Αρχή, ενώ την ίδια ώρα ανοίγουν για μια ακόμη φορά το χώρο. Ο… γαλαντόμος δήμαρχος αποδέχεται τελικά τη χρησιμοποίηση του χώρου από τους κατοίκους, μέχρι να βρεθεί ενοικιαστής. Ενώ διαρρέει ότι με τα λεφτά του ενοικίου από τη Λαμπηδόνα θα συντηρηθεί το… ΚΑΠΗ, χωρίς όμως να πείθει κανέναν.
Τρεις μήνες τώρα το κοινωνικό – πολιτιστικό κέντρο Βύρωνα σφύζει από ζωή. «Ήδη λειτουργούν ομάδες ζωγραφικής, βιβλιοθήκης, μουσικής, συλλογικής κουζίνας, δημιουργικής απασχόλησης, ανέργων, μουσικής – ενώ γίνεται προσπάθεια να στηθεί και ορχήστρα. Κάθε εβδομάδα πραγματοποιούν εκδηλώσεις, συναυλίες κλπ. Η πιο επιτυχημένη εκδήλωση ήταν αυτή για τον αγώνα των Χαλυβουργών, με τη συμμετοχή 150 ατόμων» υποστηρίζει ο Νίκος. Επιπλέον ο χώρος δίνεται και σε συλλογικότητες του Βύρωνα για την πραγματοποίηση των δικών τους εκδηλώσεων. Το πρόγραμμα της Λαμπηδόνας, η διαχείριση του χώρου, τα επίδικα που προκύπτουν είναι αρμοδιότητα της ανοιχτής συνέλευσης που πραγματοποιείται κάθε Κυριακή στις 6 το απόγευμα στο χώρο της Λαμπηδόνας.
Πώς βιώνουν όμως την εμπειρία της Λαμπηδόνας οι συμμετέχονατες; «Πρόκειται για την απάντηση των πολιτών αναφορικά με τον πολιτισμό και την κοινωνική αλληλλεγγύη» λέει ο Νίκος. «Εδώ προσπαθούμε να ανιχνεύσουμε όψεις ενός πολιτισμού –αλλά και μιας συνολικότερης αντίληψης για τη ζωή και την κοινωνία– ενάντια στον πολιστιμό/κουλτούρα τα αγοράς» συμπληρώνει ο Παύλος Α.
Εμπρός να καταλάβουμε τα θέατρα
Στα πλακόστρωτα στενά του Ψυρρή, που η κρίση έχει στερήσει από τις ορδές των νυχτόβιων επισκεπτών, υπάρχει ένας χώρος που τους τελευταίους 2 μήνες τιγκάρει από νέους - εικαστικούς, ηθοποιούς, χορευτές, σκηνοθέτες, χορογράφους. Όχι δεν πρόκειται για κάποιο νέο τρέντι μπαράκι, αυτά έχουν βάλει άλλωστε λουκέτο από καιρό, αλλά για το εγκαταλελειμμένο θέατρο Εμπρός που από της 7 Νοέμβρη σήκωσε ξανά αυλαία. «Σήμερα 11 Νοεμβρίου 2011 μπαίνουμε στο Εμπρός, χώρο ανεκμετάλλευτο από το υπουργείο Πολιτισμού, με σκοπό να το επαναλειτουργήσουμε με ίδια μέσα» εξηγεί η Κίνηση Μαβίλη, που πραγματοποίησε την κατάληψη, προαναγγέλλοντας ένα 12ήμερο καλλιτεχνικών δράσεων μέσα στο χώρο. Το πλούσιο πρόγραμμα και η αυξημένη συμμετοχή σφράγισαν με επιτυχία το δωδεκαήμερο – για να ακολουθήσει το «άνοιγμα» του Εμπρός κάθε Παρασκευή, για τους μήνες Δεκέμβρη, Γενάρη και Φλεβάρη.
«Όλη η ιστορία ξεκίνησε όταν διάφορες καλλιτεχνικές ομάδες με κοινά προβλήματα άρχισαν να συναντιούνται με ένα αυθόρμητο τρόπο, προσπαθώντας να βρουν λύσεις σε αυτά» μας εξηγεί η Γεωργία Μαυραγιάννη συμμετέχουσα στην Κίνηση Μαβίλη (τα υπόλοιπα μέλη είναι οι: Κώστας Κουτσολέλος - ομάδα Mag), Ανέστης Αζάς - ομάδα Προτζέκτορ, Γκίγκη Αργυροπούλου - Mkultra, Γιώργος Κολιός - Προτζέκτορ, Βασίλης Νούλας - Nova Melancholia, Αργυρώ Χιώτη -Vasistas). Και συνεχίζει: «Όλες οι νέες θεατρικές ομάδες έχουν να αντιμετωπίσουν τα δυσβάσταχτα ενοίκια αλλά και την ελλιπή κρατική επιχορήγηση», ενώ από την πόλη απουσιάζει παντελώς ένας χώρος «για τις παραστατικές τέχνες που να προτείνει νέα μοντέλα δημιουργίας, έρευνας και ανταλλαγής, απεγκλωβισμένος από τις αναγκαιότητες της αγοράς». Τα απογοητευτικά αυτά δεδομένα έσπρωξαν την Κίνησης Μαβίλη στην πραγματοποίηση αυτού του πολιτιστικού ακτιβισμό, που πλαισιώθηκε από πλειάδα καλλιτεχνών.
Στην κατάληψη, οι καλλιτεχνικές ομάδες αλλά και το κοινό μετέχουν εντελώς δωρεάν. Χωρίς ενοίκια και εισιτήρια. Οι ομάδες μπορούν να αιτηθούν τη χρήση του χώρου, και στη συνέχεια να δουλέψουν σε αυτόν για μία εβδομάδα. Την Παρασκευή μπορούν να παρουσιάσουν τη δουλειά τους. Από την άλλη πλευρά το κοινό μπορεί αν έρθει σε επαφή με ενδιαφέρουσες, διαδραστικές παραστάσεις και περφόρμανς χωρίς να απαιτήται η δαπάνη ούτε ενός ευρώ. Απώτερος στόχος τους είναι η «συλλογική παραγωγή μιας κοινότητας συνάντησης και ανταλλαγής, που να συνομιλεί με το σύγχρονο μεταβαλλόμενο τοπίο» αλλά και «η δημιουργία ενός κοινού με άλλη αντίληψη για την Τέχνη» λέει η Γεωργία.
Η Κίνηση Μαβίλη έχει ήδη ζητήσει από το ΥΠΠΟΤ να της παραχωρηθεί το συγκεκριμένο κτήριο που ούτως ή άλλως ρημάζει. Το ΥΠΠΟΤ δεν απάντησε…
(δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Αναιρέσεις, Φλεβάρης 2012)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου