Φαντάσματα ισλαμισμού στη Μεσόγειο

του Πέτρου Παπακωνσταντίνου

 

Ο λιβυκός εμφύλιος, η άνοδος των Αδελφών Μουσουλμάνων στη Βόρεια Αφρική και οι ταλαντεύσεις των Ηνωμένων Πολιτειών

«Πώς μπορείτε να περιγράφετε σαν επανάσταση μια ανταρσία που ξεκάθαρα καθοδηγείται από την Αλ Κάιντα και να μιλάτε απαξιωτικά για το «καθεστώς» εκείνο που προστατεύει την Ευρώπη από τους τρομοκράτες»; Η έκπληξη του Αμπντουλσαλάμ Σαχούμι, παραγωγού ντοκιμαντέρ για την κρατική τηλεόραση της Λιβύης, έδειχνε ειλικρινής και εναρμονιζόταν με το διαρκώς επαναλαμβανόμενο ρεφρέν όλων των κυβερνητικών αξιωματούχων εδώ στην Τρίπολη: όχι, δε λέμε ότι η εξέγερση της 15ης Φεβρουαρίου στην Ανατολική Λιβύη ήταν συνωμοσία των Αμερικανών και των Ευρωπαίων, αυτοί απλώς προσπαθούν να εκμεταλλευθούν την κρίση εκ των υστέρων. Ηταν όμως ξεκάθαρα μια συνωμοσία της «Αλ Κάιντα του Αραβικού Μαγκρέμπ», που φιλοδοξεί να δημιουργήσει χαλιφάτο, από το Μαρόκο μέχρι τη Γάζα!

Παραδόξως, τις καταγγελίες περί διείσδυσης της Αλ Κάιντα ή και της λιβανέζικης Χεζμπολάχ στη λιβυκή εξέγερση ήρθαν να στηρίξουν εν τινι μέτρω και εκπρόσωποι των δυνάμεων που βομβαρδίζουν το στρατόπεδο Καντάφι, όπως ο ναύαρχος Σταυρίδης, διοικητής των αμερικανικών δυνάμεων στην Ευρώπη και ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών, Ουίλιαμ Χέιγκ. Ωστόσο, έχει κυλήσει πάρα πολύ νερό ανάμεσα στις όχθες του Πότομακ και του Τάμεση από την εποχή που ο Τζορτζ Μπους κήρυσσε «Σταυροφορία» εναντίον του Ισλάμ. Δημοσιογράφοι που βρέθηκαν σε στρατόπεδα εκπαίδευσης εθελοντών του στρατού των εξεγερμένων στην Ντέρνα της Ανατολικής Λιβύης συνάντησαν μαχητικούς ισλαμιστές να ευγνωμονούν την Αμερική, με τρόπο που παρέπεμπε στην αντισοβιετική «τζιχάντ» στο Αφγανιστάν, τη δεκαετία του ΄80. Το εντυπωσιακό άνοιγμα του Μπαράκ Χουσεΐν Ομπάμα προς το Ισλάμ με την πολύκροτη ομιλία του στο Κάιρο φαίνεται ότι αρχίζει να δίνει καρπούς, με καταλύτη τη λιβυκή κρίση.

Ο ρόλος του ριζοσπαστικού Ισλάμ στη λιβυκή εξέγερση φαίνεται περιορισμένος, τουλάχιστον σε επίπεδο ηγεσίας. Οταν ρωτάμε τους κυβερνητικούς αξιωματούχους ποια είναι αυτά τα στελέχη της Αλ Κάιντα που υποτίθεται ότι καθοδηγούν τους εξεγερμένους, εισπράττουμε μονότονα το όνομα κάποιου Μοχάμεντ Σαουάν, ενός εκ των 31 μελών του Προσωρινού Λιβυκού Συμβουλίου, ο οποίος προέρχεται από τους Αδελφούς Μουσουλμάνους. Οι υπόλοιποι, σχεδόν στο σύνολό τους, είναι παλιοί κανταφικοί, νασεριστές, φιλελεύθεροι επιστήμονες, μάλιστα ο υπεύθυνος για θέματα Παιδείας Φάτχι Μοχάμεντ Μπάτζα είναι γνωστός ως άθεος, γεγονός που προκάλεσε κάποιες τριβές στη Βεγγάζη.

«Ολοι αυτοί είναι απλώς καιροσκόποι, πάνε όπου πηγαίνει το ρεύμα, αλλά τελικά αυτό το ρεύμα θα τους σαρώσει», αποφαίνεται κυβερνητικό στέλεχος. «Αυτοί που έχουν τα όπλα και μας πολεμάνε είναι οι φανατικοί ισλαμιστές, εκείνοι που ξεκίνησαν την τρομοκρατική δράση απέναντί μας από τη δεκαετία του ΄80. Εσείς, στη Δύση, είσαστε οι πρώτοι που ωφελούνται από εμάς, γιατί κάναμε τόσα χρόνια τη Λιβύη ένα τείχος που εμπόδιζε την επικοινωνία ανάμεσα στους τρομοκράτες του GIA στην Αλγερία και στους Αδελφούς Μουσουλμάνους της Αιγύπτου και της Γάζας». Σε μια συνέντευξη Τύπου, ο υφυπουργός Εξωτερικών Χαλίντ Καΐμ, το τράβηξε πιο πολύ, λέγοντας ότι το Ισραήλ αναγκάστηκε να βομβαρδίσει στο Σουδάν κονβόι όπλων που πήγαιναν στη Βεγγάζη και ότι «τα όπλα αυτά ακολουθούν την ίδια διαδρομή με εκείνα που πηγαίνουν στη Γάζα». Μια τοποθέτηση που άφηνε στον αέρα την αίσθηση ότι το καθεστώς Καντάφι νιώθει ότι απειλείται από τον ίδιο εχθρό με τον, θεωρητικά, ασυμφιλίωτο εχθρό του, το Ισραήλ.

Είναι αλήθεια, πάντως, ότι το ισλαμικό ρεύμα έχει ισχυρή παράδοση στη Λιβύη. Ρίζωσε εδώ τη δεκαετία του ΄50, όταν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι της Αιγύπτου που κυνηγήθηκαν από τον Νάσερ βρήκαν άσυλο στον δυτικό τους γείτονα, επί βασιλείας Ιντρίς. Αρκετοί από αυτούς πολέμησαν πλάι στην Αλ Κάιντα στο Αφγανιστάν, όπου επηρεάστηκαν καίρια από τον Αιγύπτιο σύντροφο του Λάντεν, Αϊμάν Ζαουάχρι. Η οργάνωση Ισλαμική Τζιχάντ του Ζαουάχρι έγινε το πρότυπο της Λιβυκής Ισλαμικής Μαχητικής Οργάνωσης που συγκρότησαν παράνομα οι «μουτζαχεντίν» στην ανατολική Λιβύη, όταν επέστρεψαν στη χώρα τους, τη δεκαετία του ΄90. Η αντίδραση του Καντάφι ήταν κεραυνοβόλα και αδυσώπητη: Το «Πράσινο Βουνό» πάνω από τη Μπέιντα και την Ντέρνα έγινε κατάμαυρο από τις βόμβες ναπάλμ και όσοι από τους μαχητές των ισλαμιστών γλίτωσαν τον θάνατο, κλείστηκαν στις διαβόητες φυλακές Αμπού Σαλίμ, στην Τρίπολη.

Ο πυρήνας

Ο ισλαμικός παράγοντας έπαιξε έναν ορισμένο ρόλο στην πυροδότηση του αντικανταφικού κινήματος. Ο πρώτος πυρήνας της εξέγερσης οικοδομήθηκε γύρω από το κίνημα για την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων (όχι μόνο ισλαμιστών, βέβαια) στις φυλακές Αμπού Σαλίμ, ενώ η ημερομηνία που είχε επιλεγεί για την πρώτη, μεγάλη διαδήλωση, η 17η Φεβρουαρίου, παρέπεμπε στη δολοφονία διαδηλωτών στο ιταλικό προξενείο της Βεγγάζης, με αφορμή τα «βλάσφημα» σκίτσα του Μωάμεθ. Τίποτα δεν δείχνει, όμως, ότι ο ισλαμικός παράγοντας κυριαρχεί στο αντιπολιτευτικό κίνημα, το οποίο άλλωστε υπήρξε πολύ ισχυρό και στο δυτικό τμήμα της Λιβύης, όπου επεκράτησε κατά κράτος σε πόλεις, χωρίς καμία παράδοση στο ριζοσπαστικό Ισλάμ όπως η Μισράτα, η Ζιντάν, η Ζουάρα και η Ζάουιγια, αν και στις δύο τελευταίες οι εξεγέρσεις κατεστάλησαν διά πυρός και σιδήρου από τον κυβερνητικό στρατό.

Σημειωτέον, ότι το στρατόπεδο Καντάφι επένδυσε κατά καιρούς και συνεχίζει να επενδύει στον ισλαμικό παράγοντα όχι λιγότερο από τους αντιπάλους του. Τη δεκαετία του ΄80 ο Καντάφι δημιούργησε την «Ισλαμική Λεγεώνα», πολιορκητικό κριό στις εξωτερικές του περιπέτειες, στο Τσαντ, την Ουγκάντα και αλλού. Απαγόρευσε το αλκοόλ, τις ξένες γλώσσες στα δημόσια σχολεία, τις ξενόγλωσσες επιγραφές στους δρόμους, ενώ το σύνθημα «Αλλάχ Ακμπάρ» δεσπόζει στο βομβαρδισμένο, εμβληματικό στρατηγείο του, στο στρατόπεδο Μπαμπ αλ Αζίζια, όπου αρέσκεται να εκφωνεί δημόσιες ομιλίες. Το όνομα του γιου του που φέρεται να προορίζεται για διάδοχος, Σαΐφ αλ Ισλάμ, σημαίνει Ξίφος του Ισλάμ. Εν ολίγοις, ο συνταγματάρχης Καντάφι φαίνεται ότι έπαιξε για καιρό ένα παιχνίδι με τη φωτιά, που δεν είναι βέβαιο ότι στο τέλος θα το κερδίσει

πηγή: Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ