Παλιοί και νέοι μύθοι για τα Δεκεμβριανά

Αν η δεκαετία του 1940-50 σημάδεψε το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, η «ματωμένη Κυριακή» της 3ης Δεκεμβρίου 1944 και η 33ήμερη τραγωδία που ακολούθησε, αποτελούν κορυφαίο σταθμό της. Tα γεγονότα είναι λίγο-πολύ γνωστά και συμπυκνώνονται στο σύνθημα μπροστά στον Αγνωστο Στρατιώτη που κρατούσαν τρεις μαυροφορεμένες κοπέλες στην κηδεία των θυμάτων της πρώτης μέρας: «Οταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας, διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα».

Αν και από τότε έχουν γραφεί τόσο πολλά από διαφορετικές αφετηρίες, η ιστορική και ιστοριογραφική παραγωγή για τα Δεκεμβριανά δεν έχει σταματήσει. Μ’ επίκεντρο, όχι πια, ποιος τα προκάλεσε ή ποιος άρχισε τη «μάχη της Αθήνας». Οι απαντήσεις είναι σχεδόν αυτονόητες. Τα προκάλεσαν και τα ξεκίνησαν οι Αγγλοι, με την κυβέρνηση Παπανδρέου και τις αντιΕΑΜικές δυνάμεις. Οχι «εν βρασμώ» ή από λάθος υπολογισμούς, αλλά μεθοδευμένα από καιρό.

Εξολόθρευση

Οι Βρετανοί προχώρησαν απροκάλυπτα στη χρησιμοποίηση κάθε μέσου για να μη διακυβευτεί η επικυριαρχία τους στη χώρα. Αυτή θα μπορούσε να διασφαλιστεί με την απόλυτη επικράτηση των αντιεαμικών δυνάμεων. Ηταν αποφασισμένη -κατά την παροιμιώδη έκφραση του Μακμίλαν (ο κατοπινός Αγγλος πρωθυπουργός και το 1944 υπεύθυνος πολεμικού τομέα στη Μεσόγειο)- να εξολοθρεύσει τους κομμουνιστές μαχόμενη μέχρι τον τελευταίο Αγγλο στρατιώτη! Εχθρός, ενώ ακόμη διαρκούσε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, ήταν το ΕΑΜ, που συσπείρωνε τη μεγάλη πλειονότητα του λαού.

Τα περί ΕΑΜοβουλγάρων, τυφλών οργάνων της Μόσχας, Σλάβων, εθνικών προδοτών και τα παρόμοια, που, δήθεν, τα προκάλεσαν, παραπέμπουν πλέον σε γελοιογραφίες της ιστορίας. Οπως και οι πολιτικές εξηγήσεις περί «κομμουνιστικής στάσεως» εναντίον της νομίμου κυβερνήσεως και σωτηρίας από τον «κομμουνιστικό ζυγό»?

Ουδείς έγκυρος μελετητής υιοθετεί σήμερα την άποψη του πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου, όπως την εξέθεσε τότε και αποτέλεσε την αρχική δικαιολογητική βάση της θεωρίας των νικητών. Σύμφωνα με αυτή, την ευθύνη είχε το ΕΑΜ. Το συλλαλητήριο, που είχε προγραμματιστεί για τη μέρα εκείνη, μετά την παραίτηση των υπουργών του ΕΑΜ από την κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητος», ήταν ένοπλο. Αρχισε με επίθεση κατά της κατοικίας του και σε συνέχεια εκδηλώθηκαν επιθέσεις κατά της Αστυνομίας. Κατόπιν τούτου η κυβέρνηση αναγκάστηκε να αμυνθεί...

Η εξήγηση αυτή έχει τόση ιστορική αξία όση και η επίσημη αστυνομική έκθεση για την έναρξη των Δεκεμβριανών, που ξεκινούσε με το... συμπέρασμα: «Το ΚΚΕ από της απελευθερώσεως εσκόπει την εν ευθέτω χρόνω επικράτησίν του και κατάληψιν της εξουσίας...».

Δεν είναι ασφαλώς συμπτωματικό ότι την έκθεση υπογράφει ο ίδιος ο αστυνομικός διευθυντής Αγ. Εβερτ, που είχε δώσει τη διαταγή για πυρ κατά των διαδηλωτών της 3ης Δεκεμβρίου, υλοποιώντας τις εντολές του πρωθυπουργού για το μακελειό...

Ελάχιστοι είναι αυτοί που εξηγούν, πλέον, τη δεκεμβριανή τραγωδία με εργαλείο τους «τρεις γύρους». Δηλαδή, το ΚΚΕ επιχείρησε τρεις φορές να καταλάβει με τα όπλα την εξουσία κατά την απελευθέρωση, τον Δεκέμβριο του 1944 και κατά τον εμφύλιο πόλεμο του 1946-49.

Εξακολουθούν, όμως, από μερικούς τα Δεκεμβριανά να ανακηρύσσονται σε αποτυχημένο ένοπλο εγχείρημα για την επιβολή «δικτατορίας του προλεταριάτου». Πρωταγωνιστούν στη «νέα» τάση οι αυτοαποκαλούμενοι μετα-αναθεωρη­τικοί ιστορικοί.

Το εκπληκτικό είναι ότι αυτές οι μεταμοντέρνες αντιλήψεις είναι τόσο σύγχρονες στο κομβικό ζήτημα ποιος ήθελε και προκάλεσε τα Δεκεμβριανά, όσο οι ισχυρισμοί του Παπανδρέου και του Εβερτ, όταν αιματοκυλιόταν η Αθήνα...

Το συμπέρασμα Ιατρίδη

O καθηγητής σε αμερικανικά πανεπιστήμια Τζον Ιατρίδης, που ασχολείται με το ζήτημα από το 1970 και θεωρείται δάσκαλος του «νέου κύματος» των ιστορικών, έχει καταλήξει στο εξής συμπέρασμα: «Παρά τους μακροπρόθεσμους στόχους του ΚΚΕ, τα Δεκεμβριανά δεν προέκυψαν ως αποτέλεσμα μιας εσκεμμένης επιχείρησης κατάληψης της εξουσίας, αλλά από τις λανθασμένες εκτιμήσεις και υπολογισμούς και των δύο πλευρών...».

Η θέση του Περισσού

Στις πιο πρόσφατες τοποθετήσεις της ΚΕ του ΚΚΕ θεωρείται ως αδυναμία ότι το κόμμα «δεν μπόρεσε να διαμορφώσει τη στρατηγική που θα οδηγούσε προς την επαναστατική επίλυση του προβλήματος της πολιτικής εξουσίας και τότε ακόμη, ιδίως μετά το 1943, που οι συνθήκες επέβαλλαν να θέσει το ζήτημα της επαναστατικής κατάκτησης της εξουσίας». Το έμμεσο συμπέρασμα είναι ότι δεν υπήρχε τέτοιο στρατηγικό σχέδιο.

1941 - 1944

Η πιο πρόσφατη ιστορική εκτίμηση...

«Στα Δεκεμβριανά το ΚΚΕ βρέθηκε στη δίνη μιας εξέγερσης που δεν είχε σχεδιάσει, αλλά ούτε και μπόρεσε να αποτρέψει ή να αποφύγει. Ο Δεκέμβριος συνιστούσε πλέον μονόδρομο, αντίσταση στην ηθική και πολιτική αυθαιρεσία...».

Αυτό είναι το συμπέρασμα του πιο πρόσφατου ιστορικού βιβλίου για την περίοδο 1941-1944 («Εξι στιγμές του 20ου αιώνα», επιμέλεια Χ. Φλάισερ, εκδόσεις «Τα Νέα»).

Το υπογράφουν οι Ιωάννα Παπαθανασίου και Θ. Σφήκας, που μελετούν «το παιχνίδι για την εξουσία» εκείνη την περίοδο.

Παρά τις προσπάθειες αναθεώρησης της δεκαετίας του 1940, σημειώνουν οι δύο ιστορικοί, παραμένει γεγονός ότι «ούτε το ΕΑΜ-ΚΚΕ, αλλά ούτε και το ΚΚΕ, καθ΄ υπέρβαση των συμμάχων του στο ΕΑΜ, επεδίωξε την κατάληψη της εξουσίας...

Η ηγεσία του ΚΚΕ έδειχνε πιστή στην απόφασή της να διεκδικήσει εν καιρώ με πολιτικές μεθόδους την εξουσία... Αλλωστε και από τα βρετανικά αρχεία της περιόδου δεν προκύπτει ότι, πέραν των δικών τους προκαταλήψεων, οι Βρετανοί είχαν ενδείξεις ότι οι Ελληνες κομμουνιστές σχεδίαζαν βίαιη κατάληψη της εξουσίας...

Η λογική της σύγκρουσης και της ρήξης δεν απουσίαζε μόνο από τις προοπτικές των ΕΑΜικών εταίρων αλλά και από τους σχεδιασμούς της ηγεσίας του ΚΚΕ. Σε πείσμα των διαφορετικών φωνών, που διέτρεξαν τον κομματικό οργανισμό από την κορυφή της πυραμίδας έως την κομματική βάση, η απάντηση των πλειοψηφικά παρμένων αποφάσεων στον ηγετικό πυρήνα του ΚΚΕ οδηγούσε στην πολιτική της νομιμότητας...».

πηγή: www.ethnos.gr