Ο Γ. Παπανδρέου ανάμεσα στους δύο θανάτους

του Παναγιώτη Σωτήρη

Ο μεγάλος Γάλλος ψυχαναλυτής Ζακ Λακάν κάνει στο έργο του τη διάκριση ανάμεσα στο συμβολικό θάνατο και τον πραγματικό θάνατο. 

Κάποιος ή κάτι μπορεί να έχει πεθάνει στο συμβολικό επίπεδο και απλώς να αναμένει τον τυπικό θάνατο για να μπορέσει να ολοκληρωθεί η ακολουθία. Για τον Λακάν  η ζώνη αυτή ανάμεσα στους δύο θανάτους χαρακτηρίζεται από μια απεριόριστη απαίτηση, από μια τυφλή ενόρμηση που δεν υπόκειται σε κανόνες και περιορισμούς.

Κάπως έτσι και ο Γιώργος Παπανδρέου, την ίδια μέρα που ανακοίνωσε το συμβολικό πολιτικό θάνατο της κυβέρνησής του, αφού πρότεινε ρητά κυβέρνηση «εθνικής ενότητας» χωρίς τον ίδιο ως πρωθυπουργό, προφανώς παραδεχόμενος αδυναμία να κυβερνήσει, έσπευσε να δηλώσει ότι έχει την ευθύνη να παραμείνει πρωθυπουργός και προχωρά σε ανασχηματισμό. Είτε το θέλει είτε όχι, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ εισέρχεται σε αυτή τη γκρίζα ζώνη της τυφλής ενόρμησης, εν προκειμένω για την παραμονή σε μια εξουσία που την έχει χάσει, τη ζώνη ανάμεσα στους δύο θανάτους.

Η προδιαγεγραμμένη κατάρρευση της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ και η προσφυγή στις κάλπες απλώς θα βάλει την τυπική ταφόπλακα σε μια κυβέρνηση που συμβολικά έχει ήδη χάσει τη νομιμοποίηση να κυβερνά. Απλώς σε αυτό το μεσοδιάστημα θα προσπαθήσει να συνεχίσει το καταστροφικό της έργο, όπως ακριβώς οι νεκροζώντανοι στις ταινίες τρόμου (κατά τον Σλαβόι Ζίζεκ οι χαρακτηριστικές φιγούρες που βρίσκονται ανάμεσα στους δύο θανάτους).

Όλη αυτή η προσπάθεια να κυριαρχηθεί η πολιτική συζήτηση από τους αλλεπάλληλους ελιγμούς στο επίπεδο του πολιτικού σκηνικού δεν θα πρέπει να μας κάνει να ξεχάσουμε την ουσία. Ο πρωτοφανής ξεσηκωμός της ελληνικής κοινωνίας, αυτή η πραγματική λαϊκή εξέγερση που ζούμε τις τελευταίες μέρες, με αποκορύφωμα την ηρωική αντίσταση του λαού της Αθήνας στις 15 Ιούνη σε ένα εκτεταμένο σχέδιο διάλυσης της συγκέντρωσης με τη χρήση ανοιχτών προβοκατσιών στην αρχή και βομβαρδισμού με χημικά μετά, συμπυκνώνει την πραγματική απώλεια της ουσιαστικής «δεδηλωμένης» για την κυβέρνηση και πυροδοτεί την πολιτική κρίση. Μια κυβέρνηση καταρρέει από μια μαζική λαϊκή κινητοποίηση διαρκείας και όχι από μια κλασική κοινοβουλευτική διαδικασία εναλλαγής, υποκύπτει στον εκβιασμό του πεζοδρομίου και όχι των κοινοβουλευτικών συσχετισμών.

Την ίδια στιγμή η ελληνική πολιτική κρίση επικαθορίζεται από την βαθιά κρίση που διαπερνά την ΕΕ, συμβολική έκφραση της οποίας είναι και ο σκυλοκαβγάς σε σχέση με το πώς οι ιδιώτες θα αναλάβουν το κόστος της επιμήκυνσης αποπληρωμής των ελληνικών ομολόγων. Είναι σαφές ότι το πρόβλημα δεν είναι τεχνικό, αλλά εκφράζει τη δομική αντίθεση σήμερα της Ευρωζώνης. Η απαίτηση με κάθε τρόπο διατήρησης του κοινού νομίσματος και της παράλογης δημοσιονομικής αρχιτεκτονικής που επιβάλλει, σε συνδυασμό με τη αναγόρευση της βιωσιμότητας των τραπεζών σε υπέρτατο κριτήριο και την προκαταβολική αδυναμία κάλυψης των πραγματικών διαφορών παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας, το μόνο που κάνει είναι να συντηρεί το φαύλο κύκλο της υπερχρέωσης, των προγραμμάτων κοινωνικής καταστροφής και της ύφεσης.

Ακόμη χειρότερα η πολιτική τάξη της Ευρώπης δείχνει να έχει ξεχάσει ότι η πολιτική δεν μπορεί να είναι «αυτόματος πιλότος», δεν μπορεί να είναι απλή υπαγόρευση μέτρων ή επιβολή «ομοθυμίας» χωρίς καμιά προσπάθεια απόσπασης συναίνεσης ή νομιμοποίησης, παρά μόνο με το τίμημα ανοιχτής πολιτικής κρίσης. 

Η λογική που λέει ότι μπορείτε να κάνετε ό,τι θέλετε με εναλλαγές κυβερνήσεων, με κυβερνήσεις συνεργασίας ή με ανασχηματισμούς, αλλά τα μέτρα που θα πάρετε είναι αυτά που σας υπαγορεύουμε, παραβλέπει ότι ακόμη και η αστική κοινοβουλευτική πολιτική δεν μπορεί να είναι ποτέ απλή διακοσμητική αλλαγή σκηνικού, αλλά πρέπει να έχει και έστω και μικρά υλικά περιθώρια άσκησης διαφορετικών πολιτικών. 

Αυτή η άγνοια των μηχανισμών της ηγεμονίας και η μετάβαση σε μια μεταδημοκρατική και μεταηγεμονική εκδοχή τεχνοκρατικής και χρηματοοικονομικής κυριαρχίας, αυτό το μεταμοντέρνο μείγμα κοινοβουλευτικού ολοκληρωτισμού και δικτατορίας των αγορών, μπορεί να φαντάζει ως ο μόνος δρόμος για την επιβολή της νεοφιλελεύθερης «κοινωνικής μηχανικής», όμως στην πραγματικότητα είναι η βασιλική οδός για τις κοινωνικές εκρήξεις και την ανοιχτή πολιτική κρίση. Και αυτό ακριβώς συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα.

Για την Αριστερά η συγκυρία ανοίγει πρωτοφανείς δυνατότητες παρέμβασης. Η συμβολή στο να συνεχιστεί ο ξεσηκωμός και η ασφυκτική πίεση προς την κυβέρνηση, το ΠΑΣΟΚ και το πολιτικό σύστημα, έτσι ώστε η λαϊκή κινητοποίηση να παραμένει η ανεξέλεγκτη μεταβλητή της συγκυρίας είναι το πρώτο καθήκον. Όχι μόνο για να ολοκληρωθεί η κατάρρευση της κυβέρνησης αλλά και για να μην ψηφιστεί το Μεσοπρόθεσμο, να ανατραπεί το Μνημόνιο, να επιβληθεί η άμεση παύση πληρωμής του χρέους, για να φύγει η Τρόικα, συνολικά για να είναι υπό τον πραγματικό εκβιασμό του λαϊκού παράγοντα ο όποιος επίδοξος διαχειριστής της κυβερνητικής εξουσίας.

Απέναντι στην ανοιχτή πολιτική κρίση, απέναντι στην τεράστια απονομιμοποίηση του «υπαρκτού νεοφιλελευθερισμού», απέναντι στην επιστροφή στοιχείων μαζικής λαϊκής ριζοσπαστικής πολιτικοποίησης, απέναντι στη συγκρότηση στο δρόμο μιας εν δυνάμει αντικαπιταλιστικής λαϊκής συμμαχίας, του κοινωνικού δηλαδή υποκειμένου του ριζοσπαστικού μετασχηματισμού, η Αριστερά καλείται να σηκώσει το γάντι και να σφυρηλατήσει ένα νέο ιστορικό μπλοκ με ορίζοντα την εργατική ηγεμονία. 

Αναδεικνύοντας τις βασικές πλευρές ενός προγράμματος εργατικής απάντησης στην κρίση με ορίζοντα το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό: παύση πληρωμών και διαγραφή του χρέους, έξοδος από το ευρώ και αποδέσμευση από την ΕΕ, εθνικοποίηση τραπεζών και μεγάλων επιχειρήσεων, ριζική αναδιανομή εισοδήματος προς όφελος της εργασίας. Επικεντρώνοντας στο θέμα της εξουσίας, όχι με κοινοβουλευτικές αυταπάτες ούτε με φαντασιώσεις «αριστερής διακυβέρνησης», αλλά με κατεύθυνση που να μετασχηματίζει τη σημερινή «από τα κάτω» λαϊκή αντιπολίτευση σε κίνημα ρήξης και ανατροπής και να προεκτείνει και να διευρύνει τις μορφές λαϊκής αυτοοργάνωσης και δημοκρατίας του αγώνα που η ίδια η επινοητικότητα των μαζών αναδεικνύει. 

Τολμώντας να προχωρήσει στο ιστορικά αναγκαίο σήμερα Αριστερό Μέτωπο σε αντικαπιταλιστική και ανατρεπτική κατεύθυνση, εκείνη δηλαδή την εκδοχή «πολιτικής γεωμετρίας» που μπορεί να συμπυκνώσει και να «μεταφράσει» πολιτικά την κοινωνική δυναμική που σήμερα έρχεται εκρηκτικά στο προσκήνιο. 

Για να γίνει η πρωτόγνωρη λαϊκή αποφασιστικότητα και κινητοποίηση αφετηρία ευρύτερων ανατροπών, για να σταματήσει η κοινωνική οπισθοδρόμηση στην οποία θέλουν να μας παρασύρουν οι δυνάμεις του κεφαλαίου, για να ξαναγυρίσει επιτέλους η ελπίδα σε αυτό τον τόπο.

Πηγή: Aριστερό Βήμα